Het dorp dat toch maar bleef  

Moerdijk leek tien jaar geleden rijp voor de sloop. Het nabije industrieterrein maakte het Noord-Brabantse dorp onleefbaar. Maar zie: gemeente en bewoners zetten de schouders eronder. Er liggen bouwplannen voor nieuwe woningen en horeca. Worden ze ook uitgevoerd?  

Verwilderd stuk grond

Hier gaat het gebeuren, wijst wethouder Danny Dingemans (VVD) naar een verwilderd stuk grond met opschietende struiken en bomen. Zes hectare heeft de gemeente opgekocht, pal aan het oude haventje van het dorp Moerdijk. Daar staan nu een handvol woningen, een vishandel en een grijze loods van een slordige honderd meter lang.

Toeristen

In een puntje van die zes hectare, met tot voor kort bestemming bedrijfsterrein, wil de gemeente dertig woningen laten bouwen en een horecagelegenheid. Het moet de dorpshaven nieuw leven inblazen. Er komen nieuwe kades en een bomenrij om de loods aan het oog te onttrekken, In gedachte ziet Dingemans de toeristen al op het terras zitten. ‘Van hier kun je zo het Hollands Diep opkijken’, mijmert de wethouder economie, ruimtelijke ordening en wonen met een blik op het water.

Pronkstuk

De dorpshaven moet het pronkstuk worden van de wederopstanding van het dorp Moerdijk. Tien jaar geleden is de gelijknamige gemeente ermee begonnen. Tijdens een zomerse ochtendwandeling door het dorp, langs het haventje en door het aangrenzende natuurgebiedje de Appelzak vertellen Dingemans en twee van zijn ambtenaren enthousiast wat de gemeente afgelopen jaren, samen met de inwoners, voor elkaar heeft gebokst.

Versneld

De bouw van gemeenschapshuis de Ankerkuil werd versneld. De uit de kluiten gewassen wederopbouwkerk is nu een openlucht ontmoetingsplek. Waar vroeger de kerkgangers zaten, is nu een basketbal- annex voetbalveldje. En plannen liggen klaar om in het dorp zeventig nieuwe woningen te bouwen. ‘Het dubbele van de behoefte’, vertelt Dingemans trots. Het dorp mag een onevenredig grote hap nemen uit de hoeveelheid woningen die de provincie de gemeente heeft toegewezen.

Sloopkopel

Het is allemaal bedoeld om de harde klap te pareren die het dorp Moerdijk tien jaar geleden kreeg met het advies van de commissie-Nijpels. Die vroeg zich hardop af of het dorp leefbaar zou blijven bij ‘maximale benutting van de economische potentie’. De gemeente moest daarover het gesprek voeren met de bewoners, meende hij. ‘Sloopkogel dreigt voor Moerdijk’, ‘Dorp Moerdijk moet weg voor haven’ en ‘Uitsterfbeleid tot er spookdorp overblijft’, kopten de kranten er destijds over. Uit een enquête in dezelfde periode bleek bovendien dat de helft van de woningeigenaren vond dat het dorp maar beter opgeheven kon worden.

Onheilstijdingen

Aan een picknicktafel voor de Ankerkuil vertellen Dingemans en zijn ambtenaren Joost Frijters, domeinregisseur ondernemen en leefomgeving, en András Incze, senior projectleider ruimtelijke en economische ontwikkeling, over hoe de gemeente op deze onheilstijdingen reageerde.
 

Spannende situatie

‘Uiteindelijk was dat een spannende situatie: zie je voldoende kans om de leefbaarheid in het dorp te herstellen?’, blikt Dingemans terug. ‘Of vind je dat je maatregelen moet nemen om mensen perspectief te geven om weg te gaan?’ Toenmalig burgemeester Jac Klijs gaf destijds prompt aan dat haven- en industrieterrein best samen met het dorp verder kon en dat gemeente, provincie en haven zouden gaan investeren in de leefbaarheid van het dorp. Tegelijkertijd kwam er een regeling voor woningeigenaren die vonden dat ze met een onverkoopbare woning klem zaten in Moerdijk.

Moerdijkregeling

Deze Moerdijkregeling is een succes gebleken, meent de wethouder. Jaarlijks zou de gemeente maximaal 25 woningen opkopen tegen 95 procent van de taxatiewaarde. In het eerste jaar kocht de gemeente 25 woningen op, dit jaar nog maar vier. ‘De huidige plannen voor woningbouw in het dorp tonen aan dat de regeling overbodig is geworden.’

Klein dorpje

Tot nu toe zijn er 98 woningen gekocht via die regeling en verhuurd en doorverkocht aan nieuwe bewoners. Frijters valt zijn wethouder bij: ‘In theorie had de regeling elk jaar met 25 woningen extra in portefeuille kunnen blijven zitten, als niemand er meer in geloofde. Maar dat is het mooie: we konden die woningen kwijt op de vrije markt en daarmee nieuwe inwoners brengen met nieuwe betrokkenheid.’ De domeinregisseur ziet instroom vanuit de Randstad. ‘Je kunt hier voor een acceptabele prijs een leuk huis kopen. Mensen zien charme in een klein dorpje met sociale samenhang.’

Bijvangst

De regeling, die tot nu toe 7 miljoen euro heeft gekost, had bovendien een bijvangst, vervolgt Dingemans. De gemeente verhuurde de gekochte woningen vaak tijdelijk. ‘We hebben een gezin met vijf kinderen gehad. Die voegen iets toe aan het dorp, dus die laten we langer huren.’ Tegelijkertijd gaf de regeling de gemeente ademruimte om de leefbaarheid te verbeteren. Zo werd de bouw van de Ankerkuil eerder gestart. ‘Het was een van de eerste tastbare dingen, een teken dat wij hier komende jaren nog gewoon investeren in leefbaarheid’, vertelt Dingemans.

Overlast

Investeren in het dorp verzacht wellicht de pijn, maar maakt de overlast van het haven- en industrieterrein op een steenworp van het dorp niet minder. Uit de Havenstrategie, waar Nijpels’ advies bij hoorde, blijkt dat de inwoners lijden onder herrie, stof, stank en veiligheidsrisico’s. Wat heeft de gemeente gedaan om hier grip op te krijgen? Dingemans: ‘We hebben gestimuleerd dat er echt een andere veiligheidscultuur komt. Daarnaast hebben we met de omgevingsdienst bedrijven die stank veroorzaken stevig aangepakt.’ Hij is tevreden met het resultaat van afgelopen jaren en wijst op de milieumonitor. ‘Die houdt dit soort dingen in de gaten en daar zien we uitkomen dat het substantieel verbeterd is.’

Snuffelpalen

Frijters: ‘Er is met snuffelpalen gezocht naar waar die stank vandaan komt. Er is luchtkwaliteit gemeten. Er zijn acht bedrijfsactiviteiten die stank veroorzaken overkapt.’ Verder werden er verkeersingrepen gedaan. Wat niet wegneemt dat er nog steeds sluiproutes zijn waar de Moerdijkers last van ondervinden. Maar die paar opleggers die tijdens het interview langsrijden, die moeten volgens de wethouder toch echt bij een van de bedrijven aan de dorpshaven zijn en niet op het industrieterrein.

Zeeschepen

Dit alles neemt niet weg dat de gemeente haar best moet blijven doen economie en leefbaarheid in evenwicht te houden. Zeker als een van de drie insteekbekkens wordt verlengd, volgens de gemeentelijke structuurvisie een optie. Moerdijk is de enige plaats in Brabant waar zeeschepen kunnen aanleggen, aldus Dingemans. Als die zeeschepen zorgen voor verduurzaming, dan is uitbreiding van een havenbekken een optie.

Notoire herriemakers

Frijters: ‘Een randvoorwaarde is onder andere geluid. Dat moet je oplossen.’ Dat kan volgens de wethouder door bijvoorbeeld bakschepen en andere notoire herriemakers te weren. Volgens de domeinregisseur is de gemeente daar scherp op. ‘Bottom line is: er is niet meer geluidsruimte. Als er activiteiten bijkomen, is dat omdat andere activiteiten minder geluid gaan maken.’

Lees het hele verhaal over de herrijzenis van Moerdijk deze week in BB14 (inlog)