‘Het besef dat het nooit klaar is nu een stuk groter’
Maatregelen om onze delta klimaatbestendiger te maken verlopen nog vaak te versnipperd.
Regio’s langs de Nederlandse kust en aan rivieren moeten de bescherming tegen hoogwater meer in onderlinge samenhang oppakken, vindt de nieuwe hoogleraar klimaatadaptatie Marjolijn Haasnoot. En ze zouden trouwens ook vaker te rade kunnen gaan bij Dirk Kuijt.
Marjolijn Haasnoot bekleedt sinds een week de leerstoel ‘Klimaatadaptatie in delta’s en kustgebieden’ aan de Universiteit Utrecht. Daarnaast is ze werkzaam als expert klimaatadaptatie voor Deltares. Vorige week sprak Haasnoot haar oratie uit, getiteld: ‘Adaptatie in delta’s en kustgebieden: een kwestie van tijd.’ Wat gaat ze precies doen en wat kan ze daarbij voor gemeenten betekenen?
BB Opereert u als hoogleraar wereldwijd of primair in de Nederlandse delta?
Marjolijn Haasnoot: ‘Ik heb de afgelopen paar jaar veel in Nederland gewerkt, maar daarvoor ook zeer regelmatig in het buitenland. De leerstoel strekt zich uit over verschillende schalen. Ons onderzoek zal zich deels op Nederland richten, maar ook op delta’s en kustgebieden wereldwijd. Daar kunnen we ook veel van opsteken.’
BB U vertelde in uw oratie dat leven in een delta ‘hard werken’ is. En wat het nog erger maakt: het werk is nooit klaar.
‘Ja. Ik herinner me een groot rapport over waterbeheer in de 21ste eeuw, van eind jaren negentig. Toen werd er maar weinig werk voorzien rond klimaatverandering. We hadden ons plan liggen en we waren klaar. Pas daarna is het Deltaprogramma opgericht, waarin het draait over omgaan met onzekerheden en om nadenken over hoe je moet veranderen en moet inspelen op nieuwe inzichten. Het besef dat het nooit klaar is nu een stuk groter geworden.’
BB Maar nog niet groot genoeg. U stelt in uw oratie dat het ontbreekt aan een langetermijnperspectief.
‘Ik denk dat we in Nederland dat langetermijnperspectief best hebben. Maar er werd pas studie gedaan naar hoe de verschillende Europese landen zich voorbereiden op zeespiegelstijging en dan zie je toch veel korte termijn. Kijk, we weten nu al zeker dat de zeespiegelstijging niet stopt in 2100. Die gaat gewoon door. Je wil daarom het liefst dat de huidige investeringen al een bouwsteen zijn voor die langere termijn. De kunst is de verbinding te leggen tussen dat wat je nu doet en dat wat nodig is in de verre toekomst.’
De toekomstscenario’s hebben ook een ondergrens van wat er in elk geval moet gaan gebeuren
BB De marges in de huidige klimaatscenario’s zijn groot. Kun je nu al no regret-maatregelen nemen waarvan je zeker weet dat die gaan renderen?
‘Ja. Ik noem het ook weleens geen-spijt- of weinig-spijt-maatregelen. In elk geval moet je de maatregelen nemen die op korte termijn belangrijk zijn voor de gevolgen die we sowieso gaan ondervinden. Maar de toekomstscenario’s hebben ook een ondergrens van wat er in elk geval moet gaan gebeuren. Daarbovenop moet je de mogelijkheid openhouden je verder aan te passen indien nodig. Dat betekent denken in adaptatiepaden, waarbij je steeds verschillende routes doordenkt en bij elke stap nadenkt over de volgende. En ook of je nog van pad kunt switchen, mocht dat nodig zijn.’
BB U haalt in uw oratie een bijzondere visionair aan: Dirk Kuijt. Wat kunnen we van hem leren?
‘Dirk haalt zijn toenmalige coach Louis van Gaal aan, die voor het team verkende wat er kon gaan gebeuren gedurende een voetbalwedstrijd. Hij heeft doordacht wat alle opties zijn. En als het dan onderweg niet gaat zoals je wil, kun je van plan veranderen en switchen van systeem. Elke speler weet daarbij wat de opties zijn en wanneer je moet gaan veranderen. Dat gaf de spelers het vertrouwen dat ze het konden doen. Ik gebruik dat voorbeeld om aan te geven hoe die aanpak van adaptatiepaden in de praktijk werkt. Het lijkt soms ingewikkeld, maar het wordt op veel gebieden, zoals deltabeheer, transport, klimaatmitigatie, en dus ook in de sport, al toegepast.’
BB Wordt in het ontwerp Nota Ruimte de kustadaptatie voldoende verankerd?
‘Ik ben alleen bekend met het voorontwerp. Er wordt hierin gesproken over verschillende bewegingen en wat past bij de water- en bodemcondities. We zullen moeten kijken naar de draagkracht en de veilige gebruiksruimte van de delta. Zolang je dat goed in balans houdt, kun je aan de kust en in de delta duurzaam en veilig wonen.’
Uit onderzoek blijkt dat mensen aan de kust best openstaan voor noodzakelijke maatregelen
BB De kust wordt wel de gouden rand van Nederland genoemd. Niet iedereen zit daar te wachten op drastische ruimtelijke ingrepen, ook al dienen die onze veiligheid.
‘Mijn expertise zit vooral op het fysieke en minder op het sociale aspect of de psychologie. Uit onderzoek blijkt dat mensen aan de kust best openstaan voor noodzakelijke maatregelen, maar dat ze zich zorgen maken over hoe dat dan allemaal concreet gaat gebeuren.’
BB Kustgemeenten zijn druk doende met omgevingsvisies en omgevingsplannen. Kunnen ze baat hebben bij uw leerstoel?
‘Ja. Adaptatie is maatwerk. Daar kunnen gemeenten ook de aanpak in de vorm van adaptatiepaden bij gebruiken. Maar ze moeten ook kijken naar wat er op deltaschaal en in andere regio’s gebeurt en wat dat voor consequenties heeft voor hen. De samenwerking tussen die verschillende schalen is nog niet altijd consistent. In sommige regio’s wordt stug doorgebouwd, maar dan is er daar geen ruimte meer voor water. Dan moet het water wel elders heen kunnen. Die samenhang verdient meer aandacht.’
Valt daar ook het kerven van de duinen onder? Die actie vergrootte het veiligheidsgevoel van de bewoners achter de duinen nu niet bepaald.