Kustpact zet Zeeuwse gemeenten klem

Met het in 2017 gesloten nationale Kustpact leek de druk van de recreatiesector op de kwetsbare kuststrook bezworen. Inmiddels tekenen zich in Zeeland ook negatieve bijeffecten van het pact af: méér verstening in plaats van minder. Hoe kan dat? Op naar Schouwen-Duiveland.

File

Vanuit zijn werkkamer in het gemeentehuis van Zierikzee ziet wethouder Daniël Joppe (recreatie, CDA) de file elke tien minuten groeien. Het is een vrijdag in augustus, wisseldag op recreatieparken. ’s Ochtends verlaat een gestage stroom auto’s Schouwen-Duiveland oostwaarts richting het Ruhrgebied, of noordwaarts de dammen en bruggen over naar de Randstad. ‘s Middags komt een omgekeerde stroom vakantievierders op gang. Op de Zeeuwse tweebaanswegen met al hun rotondes is het vrijwel wekelijks een recept voor vertraging.

Te druk

En dan was het nog een relatief rustige zomer, beaamt Joppe. Onvergelijkbaar met de twee coronazomers, toen vakantie in eigen land noodgedwongen werd herontdekt en de Zeeuwse zon weken aaneen uitbundig scheen. Het werd druk in Renesse en Burgh-Haamstede, de populaire badplaatsen op de kop van zijn eiland. Té druk, vonden veel inwoners blijkens een gemeentelijke enquête.

Warm hart

‘Als je in Renesse tussen twaalf en vijf even je boodschappen wilde doen, was dat niet altijd makkelijk’, zegt Joppe met Zeeuws understatement. ‘Het heeft tot wat opmerkingen geleid.’ Al wil hij ook benadrukken dat 52 procent van de eilandbewoners de recreatiesector een warm hart toedraagt. Ze leven er immers vaak van.

Kustpact

De leefbaarheid van kustdorpen, het beschermen van kwetsbare kustnatuur en het toekomst bieden aan de recreatiesector waren drie dragende elementen uit het in 2017 op nationaal niveau gesloten Kustpact. Aan de ‘gouden rand van Nederland’ kwam vanaf dat moment een stop op nieuwe vakantieparken en hotels, met uitzondering van projecten die reeds in de pijplijn zaten. Zo moest de voortschrijdende verstening (met als schrikbeeld de Belgische kust) worden tegengegaan.

Unieke waarden

Ook de langs het strand gevestigde ondernemers zagen in dat met elk nieuw recreatiepark de unieke waarden van de kuststrook (rust, ruimte, natuur) worden bedreigd. En dat ze daarmee dus feitelijk hun eigen kip met de gouden eieren aan het slachten waren.

Tevredenheid

Zes jaar nadien bestaat er in Zeeland nog steeds tevredenheid over het Kustpact. In een vorig jaar door Twynstra Gudde gehouden evaluatie van de Zeeuwse kustvisie (de provinciale doorvertaling van landelijke afspraken) wordt de nauwere samenwerking tussen recreatieondernemers, natuurclubs en overheden benoemd. Die is hard nodig ‘voor het realiseren van een balans tussen landschap, samenleving en toerisme aan de Zeeuwse kust’.

Nieuwe bedreigingen

Maar tegelijk doemen er nieuwe bedreigingen op, waardoor verstening van de binnenduinrand als gevolg van het afgesloten pact juist wordt versneld, ‘vooral doordat deze overgenomen worden door grote investeerders/vastgoedpartijen’. Tussen 2017 en 2020 kwamen er in Zeeland duizend recreatiewoningen bij, met een totale oppervlakte van 88.000 vierkante meter.

Familiebedrijven

‘We hebben op Schouwen-Duiveland in de recreatiesector veel familiebedrijven’, legt Joppe desgevraagd uit. ‘Vaak werden die begonnen door de ouders of grootouders van de huidige ondernemer. Het zijn prachtige campings, tussen natuurgebieden gelegen en opgezet vanuit een sterke verbondenheid van de eigenaar met de streek.’ Maar dan wil die eigenaar het weleens wat rustiger aan gaan doen en zoekt een opvolger. Vervolgens treedt volgens Joppe een onvoorzien effect van het Kustpact in werking.

Diepe zakken

De economische waarde van de bestaande recreatiebedrijven nam de afgelopen jaren sterk toe, een gevolg van het gebrek aan nieuwe locaties aan de kust. Dat maakt het voor familiebedrijven lastiger om een bedrijfsoverdracht binnen de eigen gelederen gefinancierd te krijgen. Dan kunnen er volgens Joppe ‘grote spelers met diepe zakken’ bij de eigenaar van het familiebedrijf op de koffie komen. ‘Die hebben een mindere band met dorp of omgeving en kijken naar hun Excel-sheets: wat is het verwachte rendement? Daarmee loop je het risico dat je meer van hetzelfde krijgt en de eigenheid van het Schouwen-Duivelandse recreatieproduct verandert.’

Uitsmeren

Met tenten valt weinig te verdienen, met huisjes des te meer. En je kunt ze gedurende veel meer maanden verhuren. Joppe: ‘Het maakt voor een investeerder nogal verschil of je een bedrag gedurende acht weken per jaar moet terugverdienen of kunt uitsmeren van maart tot november.’

Verstening

Zo volgt op verkoop van familiebedrijven vaak verstening door de nieuwe eigenaar. Al treft Joppe ook breder geïnteresseerde ondernemers die hun recreatieplannen graag vergezeld zouden zien gaan van nieuwe natuur, zoals bijvoorbeeld in recreatie- en natuurgebied Waterdunen in Zeeuws-Vlaanderen nu gebeurt. Maar het Kustpact stelt volgens de wethouder dusdanig strenge eisen aan het maximale aantal vakantiehuisjes per hectare, dat er voor ondernemers nauwelijks een bedrag overschiet voor natuurontwikkeling. ‘Het Kustpact moet geen knelverband zijn’, vat Joppe zijn bezwaren samen, ‘maar een rekverband.’

Lees de hele reportage over de Zeeuwse kust deze week in BB17 (inlog)