'Geen kritisch tegenwicht provincie bij warmterotonde'

De Provinciale Staten van Zuid-Holland zijn door het provinciebestuur onvoldoende geïnformeerd over de besluitvorming rondom de warmteleiding tussen de Rotterdamse haven en Leiden. Bovendien waren de besluiten over het financieren van de leiding onzorgvuldig, en ontbraken kritische geluiden over de miljoeneninvestering. Dat blijkt uit een onderzoek van de Randstedelijke Rekenkamer.

Leiding

Het project ‘Leiding over Oost’ is een ambitieus project om warmte, opgewekt door afvalverwerker AVR, te leveren aan woningen in Leiden en -oorspronkelijk- de bierbrouwerij van Heineken in Zoeterwoude. Maar hoewel de aanleg in 2016 al werd aangekondigd en eind 2018 klaar had moeten zijn, ligt er voorlopig nog altijd geen leiding. De provincie heeft er inmiddels al tientallen miljoenen ingepompt.

Oogkleppen

Volgens de Rekenkamer had het provinciebestuur, alleen al om die reden, zorgvuldiger besluiten moeten nemen. Maar in plaats daarvan lieten ambtenaren en bestuurders zich leiden door groepsdenken, waardoor iedere kritische afweging werd genegeerd en de provincie niet onafhankelijk genoeg opereerde. Die oogkleppen-strategie bereikte het hoogtepunt in de zogenoemde 403-verklaring, waarmee de provincie deels aansprakelijk werd voor de verliezen van een energiebedrijf, zonder dat de risico’s duidelijk waren.

Contracten

De oorzaak van de problemen begint in Rotterdam, en dan met name bij het Warmtebedrijf Rotterdam. Het Warmtebedrijf werd ooit opgericht om Rotterdamse woningen te verwarmen met restwarmte uit de industriële processen in de haven, maar samenwerking met bedrijven als Shell kwam niet van de grond. Het Warmtebedrijf sloot wel een akkoord met afvalverwerker AVR om warmte af te nemen, maar committeerde zich aan veel meer warmte dan ze aan woningen kon leveren. De leiding naar Leiden was daarom ook een ontsnappingsroute voor de warmte waar het Warmtebedrijf al jaren voor betaalde, maar niet kon verkopen.

Geldnood

Energiebedrijf Nuon (nu Vattenfall) moest de afnemer van de warmte in Leiden worden. Maar het project kwam in zwaar weer, vooral door acute geldnood van het Warmtebedrijf. Uiteindelijk eiste Nuon garanties: als de leiding er niet op tijd zou zijn, moest het energiebedrijf extra kosten maken om warmte te leveren aan de Leidse woningen. Uiteindelijk werden in het begin van 2018 een aantal besluiten genomen, waaronder een garantstelling van het Warmtebedrijf, de gemeente Rotterdam en de provincie dat zij de risico’s op zich namen.

Houdgreep

Dat laatste zorgde voor veel rumoer in Provinciale Staten, die vond dat het provinciebestuur zich door Rotterdam en het Warmtebedrijf in de houdgreep had laten nemen. Uiteindelijk stapte gedeputeerde Han Weber in 2019 op, omdat hij naar eigen zeggen niet voldoende van de details op de hoogte was gebracht door de ambtelijke organisatie, en daardoor de Staten niet volledig heeft geïnformeerd. Ook in Rotterdam kwam het Warmtebedrijf verder onder vuur te liggen, en kwam er een kritisch rapport van de Rotterdamse Rekenkamer die geen spaan heel liet van de besluitvorming binnen het Warmtebedrijf en de rol van het gemeentebestuur. De komende dagen houdt de Rotterdamse gemeenteraad een raadsenquête over het Warmtebedrijf.

Zwartgelakt

Toch blijft de provincie opmerkelijk gesloten over het project. Over de totale kosten die de provincie heeft gemaakt in dit dossier blijft vertrouwelijk en zelfs in het rapport van de Rekenkamer is opmerkelijk veel geredigeerd. Veel stukken tekst zijn zwartgelakt, en ook in de reactie van de provincie is zelfs tekst zwart gemaakt.