Groen-blauwe parel wil klein blijven

De Krimpenerwaard ligt, als het verkeer tenminste een beetje meezit, op slechts vijfentwintig autominuten van Den Haag. Het groen van de polder verraadt niet dat dit stukje Nederland zich in de achtertuin van de overvolle Randstad bevindt. Zo is er het kronkelweggetje van Haastrecht naar de gemeente Vlist, dat langs het pittoreske riviertje de Vlist voert. Alsof de tijd er stilstaat, zo landelijk en rustig is het er.

 

Vlist is een van de vijf gemeenten van de Krimpenerwaard, die sinds een aantal jaren op bestuurlijk niveau broederlijk samenwerken volgens het Seta-model (Samen en toch apart). Wat eigenlijk wil zeggen: alleen dat samen doen wat noodzakelijk is. Als gevolg van deze aanpak groeiden de betreffende gemeenten Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist bestuurlijk naar elkaar toe, al was het in het begin vooral de intentie van iedere gemeente zelfstandig te blijven.

 

Maar daar dacht commissaris van de koningin in Zuid-Holland, de VVD’er Jan Franssen, anders over. Hij liet in een eerder stadium al blijken dat gemeentelijke herindeling de beste oplossing is voor het aanpakken van bestuurlijke vraagstukken in de regio. Vooruitlopend op een definitief besluit, besloot hij dat in de Krimpenerwaard nieuwe burgemeesters alleen tijdelijk benoemd worden. Met als gevolg dat inmiddels alle vijf betrokken gemeenten (ook wel K-5 genoemd) een waarnemend burgemeester hebben.

 

Om te onderzoeken welk bestuurlijk eindstation het meest wenselijk is in de Zuid-Hollandse polder, werd de commissie-Leemhuis-Stout aan het werk gezet. In mei kwam deze commissie met haar advies. De inhoud verraste menigeen. Dat de commissie zou aansturen op het samenvoegen van de vijf gemeenten, lag zo’n beetje in de lijn der verwachtingen.

 

Maar de commissie-Leemhuis wilde meer: de gemeente Krimpen aan den IJssel moet straks ook worden toegevoegd aan het vijftal. En dat was voor veel lokale bestuurders net een brug te ver. Want Krimpen aan den IJssel wordt vooral geassocieerd met het grote, drukke Rijmond, ook al ligt de gemeente Krimpen in de Krimpenerwaard.

 

Kiem

 

De bezwaren vonden geen gehoor en begin juni nam het college van Gedeputeerde Staten (GS) het advies van de commissie-Leemhuis, met de titel Een groen-blauwe parel, in zilver gezet over. Half september zal de provincie de colleges van burgemeester en wethouders uitnodigen om een toelichting te geven op hun standpunt. Dat overleg vindt in oktober plaats.

 

Met het GS-besluit was het verzet echter niet in de kiem gesmoord. Sterker, de verbazing nam alleen maar toe. Zo ook in Krimpen aan den IJssel. PvdA-wethouder Jaap Blankenberg spreekt duidelijke taal. ‘We zien als gemeente helemaal niets in de voorstellen van Leemhuis om samen te moeten gaan met de vijf andere gemeenten. En dat hebben we ook laten weten in een brief aan GS. We hebben daarin eveneens duidelijk gemaakt, dat we erg verrast waren met de inhoud van het advies.’

 

Volgens de wethouder past het advies van de commissie niet in de bestuurlijke verhoudingen in de Krimpenerwaard. Blankenberg benadrukt dat zijn gemeente van oudsher veel meer is georiënteerd op Rotterdam dan op de groene polders in het achterland. ‘We weten daardoor niet wat er in die kleine gemeenten allemaal speelt. Krimpen zelf is een gezonde gemeente met bijna 30.000 inwoners en we voelen er niets voor de problemen waar de K5-gemeenten mee kampen, op te lossen. En dan komt, als een duvel uit een doosje, toch dit voorstel.

 

De wethouder heeft zo zijn bedenkingen bij de werkwijze van de commissie die onder leiding stond van voormalig commissaris van de koningin in Zuid-Holland, Leemhuis. Alsof voor de commissie alles vooraf al vaststond. De commissie wilde aanvankelijk bijvoorbeeld alleen maar met de burgemeester van Krimpen spreken. Nadat hier kritiek op kwam, werd alsnog besloten tot een gesprek met het voltallige college en de gemeenteraad.

 

Hoe verbonden Krimpen aan den IJssel is met Rotterdam, mag onder meer blijken uit het feit dat Krimpen deel uitmaakt van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. De wethouder: ‘We hebben er geen klachten over, de samenwerking met de regio Rotterdam verloopt meer dan prima. We hebben als gemeentebestuur de commissie- Leemhuis daarom duidelijk gemaakt dat we hoe dan ook niet naar een andere veiligheidsregio willen overstappen. Dat is een duidelijke randvoorwaarde voor ons.’

 

Seta-model

 

Vanuit de gemeente Schoonhoven klinkt ook grote gereserveerdheid als het over het advies van de commissie-Leemhuis gaat. Waarnemend burgemeester Dick de Cloe benadrukt vooral dat de onderlinge samenwerking tussen de vijf betrokken gemeenten, na een aarzelend begin, nu goed op gang komt. Het Seta-model, ooit bedacht door Arno Korsten, hoogleraar bedrijfs- en bestuurswetenschappen aan de Open Universiteit Nederland, blijkt in de Krimpenerwaard dus goed te werken. De Cloe: ‘De vijf gemeenten werken prima samen en zijn nu in staat de burger met een goed pakket diensten tegemoet te treden. Dat was eerst niet het geval, maar via de weg van de onderlinge samenwerking is dat gelukt.’

 

De Cloe benadrukt daarnaast dat de vijf elkaar ook gevonden hebben als het gaat om het beheer van het kwetsbare randstedelijk groen. ‘Daarom hebben we met elkaar strategische afspraken gemaakt over zaken die elkaar raken, zoals het bouwen van huizen en de aanleg van bedrijventerreinen. Want zonder die afspraken krijg je ongewenste ontwikkelingen. Ieder gemeente gaat dan haar eigen gang. Ze willen dan allemaal een eigen bedrijventerrein, maar in zo’n kwetsbaar gebied kan dat niet’.

 

Het voormalig PvdA-Kamerlid De Cloe begrijpt tegen deze achtergrond het advies van Leemhuis niet. ‘Zij gooit alle oriëntatie die we hier hebben opgebouwd omver. Onze koers is duidelijk: de vijf zijn met een gezamenlijke omvang van 55.000 inwoners goed in staat de publieke taken naar behoren uit te voeren. En tevens wordt het kwetsbare groen in de overvolle Randstad door die vijf gewaarborgd’.

 

Ook het SGP-raadslid L. Barth van de gemeente Ouderkerk heeft zich verbaasd over de voorstellen van de commissie-Leemhuis. Barth was in de periode 2002-2006 wethouder van Ouderkerk en zag vanuit die functie hoe de vijf gemeenten elkaar stap voor stap opzochten. Eerst met wat wantrouwen, maar gaandeweg verdween dat.

 

Over het advies van Leemhuis zegt hij: ‘Ze had de opdracht vooral te focussen op een gemeentelijke herindeling. Dus is het niet zo verbazingwekkend dat ze op een fusie uitkwam. Maar ik vind het wel jammer dat de echte argumenten ontbreken om tot een samengaan van de zes gemeenten te komen.’ Barth is al met al geen voorstander van een fusie van de vijf gemeenten. Maar, zo voegt hij eraan toe, als het er dan toch van moet komen, dan liefst in één keer samen met Krimpen aan den IJssel. ‘Ik ben niet voor dat halve werk’, legt hij uit.

 

Waarmee Barth precies uitkomt op het besluit van GS. Leemhuis had GS twee opties gegeven. Nummer één is: eerst de vijf gemeenten laten samengaan en daarna een fusie met Krimpen. Optie nummer twee is: alle zes gemeenten in één keer laten fuseren. Het argument hiervoor was dat het tijd wordt dat de ernstige bestuurlijk patstelling, waarvan volgens GS sprake is, maar eens moet worden doorbroken. Dralen heeft geen zin. Dat fusieproces moet dan, volgens GS, in 2013 afgerond kunnen zijn.

 

Volksaard

 

Saillant detail is dat in de verklaring, waarin GS aangeeft te kiezen voor variant nummer twee, met geen woord wordt gerept over de problemen met de aansluiting bij de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Het SGP-raadslid Barth oppert dat Krimpen dan maar moet kiezen voor de veiligheidsregio Hollands Midden met Leiden en Gouda. ‘Krimpen sluit meer aan bij de Krimpenerwaard, de volksaard is er hetzelfde.’

 

Hoogleraar bestuurswetenschappen aan de Open Universiteit Nederland, Arno Korsten, zweert nog steeds bij het Seta-model. Hij heeft er inmiddels bijna vijftig lezingen in bestuurlijk Nederland over gehouden. Seta kan alleen slagen, is zijn overtuiging, als partijen bereid zijn het model ook een kans van slagen te geven. Hij vergelijkt Seta met het Sinterklaasfeest.

 

‘In beginsel is Sinterklaas een goed feest, maar je moet er iets voor doen, je moet er ontvankelijk voor zijn en er aan meewerken. Anders wordt het niks. Zo ook met Seta. Het is een prima concept, maar je moet er iets voor doen, ontvankelijk voor zijn en positief aan meewerken. Zonder het vertrouwen in elkaar dat je er wat van wilt maken, worden Sinterklaas en Seta niks.’

 

Een aantal gemeenten past het Seta-model juist toe om zo op een soepele manier uiteindelijk te komen tot gemeentelijke herindeling, aldus Kosten. ‘Dat is een bijzondere aanpak, wel eentje met charme’, voegt hij er direct aan toe. Want op deze manier kunnen gemeenten integreren lang voordat sprake is van een feitelijke herindeling. ‘Niet gek’, aldus Korsten.

 

Of deze aanpak ook voor de vijf gemeenten in de Krimpenerwaard een optie is, weet Korsten niet zeker. Volgens hem werkt zo’n proces goed als het om maximaal drie gemeenten gaat. Vijf gemeenten, zoals in de Krimpenerwaard, dat vindt Korsten wat veel voor deze aanpak.

 

Met de rug naar Krimpenerwaard

 

Nog geen spoortje van liefde - of zelfs maar van een verstandshuwelijk - valt er in Krimpen aan den IJssel te bespeuren voor andere gemeenten in de Krimpenerwaard, concludeert de visitatiecommissie in het deze week gepresenteerde rapport over de bestuurskracht van Krimpen.

 

De visitatiecommissie onder leiding van hoogleraar Ringeling en met de burgemeesters van Albrandswaard, Capelle en Ridderkerk trof een defensieve houding aan in Krimpen. Een herindeling met de vijf landelijke gemeenten - Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist - hangt de gemeente als een donkere wolk boven het hoofd. Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland willen dat Krimpen met deze vijf één nieuwe gemeente Krimpenerwaard vormt.

 

De visitatiecommissie verwijt het Krimpense bestuur te intern gericht te zijn en te weinig oog te hebben voor de problemen van de omliggende gemeenten. Krimpen krijgt het advies om meer samen te werken om verkeersproblemen en andere knelpunten op te lossen. ‘Problemen van buiten worden minder snel als problemen van de gemeente herkend en erkend’, aldus het visitatiecommissie. De commissie constateert dat het Krimpense college van B en W er samen met de ambtenaren sterk naar streeft om alles in consensus en harmonie op te lossen. De gemeenteraad en de bevolking worden te weinig en te laat erbij betrokken.

 

‘Het bestuur loopt het risico dat het in een eigen wereld gaat leven, dat er één verhaal van de politiek ontstaat waarvan het bestuur zich moet afvragen of dat ook het verhaal van de samenleving is.’ De commissie adviseert om meer aan de samenleving zelf over te laten, en bijvoorbeeld te kijken hoe Capelle het cultuurbeleid samen met inwoners vormgeeft.