'Extra geld krimp niet uit fonds'

In een gezamenlijk advies maken De Raad Openbaar bestuur/ Raad Financiële verhoudingen (Rob-Rfv) korte metten met een voorstel daartoe van staatssecretaris Ank Bijleveld van Binnenlandse Zaken. De raden waarschuwen onder meer dat het gemeentefonds ‘geen grabbelton moet worden waaruit naar believen voor allerlei - op zich sympathieke doeleneinden - bijdragen kunnen worden geclaimd’.

Als de bevolking daalt brengt dat mogelijk voor een gemeente bijzondere kosten met zich mee. Minder inwoners betekent minder belastinginkomsten, en daarbij is de verdeling van het gemeentefonds deels gerelateerd aan inwoneraantallen. Bovendien moeten er extra kosten worden gemaakt, bijvoorbeeld voor het afbreken van woningen.

Nu in een aantal regio’s de bevolkingsdaling erg snel gaat (met name in Zeeland, Zuid-Limburg en Oost-Groningen) zoekt Bijleveld naar mogelijkheden om die gemeenten te compenseren, bijvoorbeeld door een extra indicator toe te voegen aan het gemeentefonds. Onder bepaalde voorwaarden hebben krimpende gemeenten dan recht op meer geld uit dit fonds. Met dat extra geld kan onderzoek worden gedaan naar de precieze kosten van krimp.

De Rob/Rfv vinden het niet onterecht dat naar compensatie voor krimpgemeenten wordt gekeken, al stellen ze tegelijk dat helemaal niet vaststaat dat krimp per definitie ook tot minder inkomsten leidt. Uit eerder onderzoek van het Groningse Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden (Coelho) bleek dat krimp niet leidt tot financiële problemen bij gemeenten.

Precedent

Omdat zicht op het effect op de lange termijn ontbreekt, kan er volgens Rob/Rfv geld apart worden gezet voor krimpgemeenten. Maar dat moet dan wel buiten het gemeentefonds om gaan. Ze zijn met name bang dat er een precedent wordt geschapen voor gemeenten om aan de bel te gaan hangen bij specifieke problematiek. Dat gaat volgens hen in tegen de algemene opzet van het fonds.

Daarnaast kun je het zien als een ongeoorloofde greep uit het gemeentefonds, schrijven de onderzoekers: door de herverdeling van gemeentemiddelen kan het Rijk afzien van een eigen bijdrage. De financiële gevolgen van krimp laten zich voelen op de terreinen van verschillende departementen, en die moeten allemaal zelf bijdragen en de kosten niet afwentelen op gemeenten. In plaats van een herverdeling van de algemene uitkering zou er een speciale pot geld moeten komen.

Correcties en aanvullingen, geplaatst in Binnenlands Bestuur 19, 14 mei 2010

In BB 17/18 wordt in ‘Extra geld krimp niet uit fonds’ een gezamenlijk advies genoemd van de Raad voor het openbaar bestuur en de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv). Het advies is echter alleen van de Rfv.