‘Er zijn nachten met tussen de dertig en veertig treinen’
Het RIVM leidde een burgermeetnet in America. Door dit Noord-Limburgse dorp loopt een spoorlijn voor het internationale goederenvervoer.
Het Noord-Limburgse dorpje America ligt vlakbij Venlo. Dat heeft voor de inwoners één groot nadeel: Venlo herbergt een groot knooppunt voor het internationale goederenvervoer over het spoor. Het spoortraject begint in de haven van Rotterdam en strekt zich uit over het Europese achterland.
Dus denderen er goederentreinen door het dorp, ’s nachts en overdag. Vorig jaar berichtte ProRail dat er onder andere vanwege de oorlog in Oekraïne nog nooit zoveel goederentreinen door Nederland zijn gegaan, zoals wagons volgeladen met steenkool. De grootste groei van het spoorgoederenvoer vond plaats in, jawel, de regio Venlo.
Geluidmeters in America
Ruim anderhalf jaar lang heeft het RIVM, op verzoek van bewoners, in America een burgermeetnet geleid. Inwoners hingen achttien geluidmeters op: op balkons, in slaapkamers en in achtertuinen. Daarnaast beantwoordden een kleine tweehonderd Americanen een vragenlijst, en konden inwoners hun ervaringen met de geluidsoverlast weergeven in een belevingsapp.
Het gaat hier om een proeve van burgerwetenschap, oftewel citizen science. Het RIVM experimenteert daarmee. Binnenkort levert het onderzoeksinsituut een vergelijkbaar onderzoek op over de beleving van geluidsoverlast bij omwonenden van luchthaven Schiphol.
Drie meter hoge geluidschermen
Onderzoeksleider van het America-project is Kirsten Vegt. Zij belandde met haar team in de dorpsonvrede in Noord-Limburg. Inwoners leven op gespannen voet met ProRail, die het voornemen heeft geluidschermen te plaatsen. Er wordt onder andere over gesteggeld of die schermen transparant kunnen zijn. Eind vorig jaar besloot het collegebestuur van de gemeente Horst aan de Maas, waar America binnenvalt, dat dat geen optie is. Transparante schermen zijn duurder, en zouden minder goed werken. De schermen worden op de meeste plekken drie meter hoog.
BB Het rapport noemt dat de bewoners wat sceptisch zijn over de overheid en ProRail. Hoe zit dat?
De bewoners hebben bij ons aangegeven dat zij zich al lang niet gehoord voelen door de overheid en door ProRail, en ook niet erkend in hoe ernstig het probleem wel niet is. Ze voelen zich niet op een goede manier bejegend. Daarnaast is er onenigheid over de oplossing. De bewoners willen het liefst dat het spoorverkeer zelf wordt aangepakt. Ze hebben vermoedens dat de overlast ook ligt aan verouderde treinen, en aan de wielkwaliteit die niet goed is. Maar op basis van het Meerjarenprogramma Geluidsanering is ProRail van plan geluidsmuren te plaatsen.
BB Tijdens het onderzoek zijn geluidswaarden van zeventig decibel gemeten, wat bewijst dat de inwoners veel treingeluid horen.
Soms is ook nog meer dan zeventig gemeten. Het is altijd tricky om geluiden met elkaar te vergelijken, omdat het belangrijk is hoe het geluid precies klinkt. De ene zeventig decibel is de andere niet. Maar over het algemeen wordt zeventig decibel als echt irritant ervaren. Het wordt soms vergeleken met een stofzuiger naast je die aangaat. Of met mensen die in dezelfde kamer als jij tegelijk aan het bellen zijn. Je kunt dat geluid niet negeren.
BB Jullie hebben ook de beleving van de inwoners in kaart gebracht, met een vragenlijst en een belevingsapp. Waarom?
We weten van geluid dat beleving belangrijk is. Dat heeft met persoonlijkheidskenmerken te maken, maar ook met het type geluid. Dus dat waren ook vragen in de app: hoe zou je het geluid kenmerken? Is het piepend of snerpend? Of brommend? Al die aspecten doen iets in hoe geluid wordt beleefd, en of dat in meer of mindere mate hinder veroorzaakt. Het is dus belangrijk om perceptie en beleving mee te nemen in geluidsonderzoek. De standaard om naar de geluidsnormen te kijken, is uit te gaan van jaargemiddelden. Maar wij waren benieuwd hoe het zat met de geluidspieken, wat een een zorg van bewoners is. Geluidspieken zijn onvoorspelbaar, en we weten dat ook onvoorspelbaarheid een factor is in hoe belastend mensen geluid vinden.
In standaard geluidsberekeningen worden pieken platgeslagen, want je hebt ook periodes met minder treinverkeer. Daarin wordt gewerkt met parameters: staat er al een geluidsmuur? Dan gaat er wat decibellen van af. ’s Nachts valt geluid meer op, omdat het omgevingsgeluid wegvalt, dus komt er in de berekening wat DB bij. Het zijn ingewikkelde modellen die met heel veel rekening houden. Maar stel dat je het ene half jaar veel treinverkeer hebt en het andere half jaar bijna niks; het gemiddelde daarvan reflecteert niet altijd hoe mensen het ervaren. Want dat eerste half jaar is waarschijnlijk een heel lastig half jaar voor die mensen, waarin ze heel weinig slapen.
BB Ik begrijp dat er in het onderzoek nachten bij zaten met tientallen treinen.
We hebben er een paar nachten uitgelicht om die onvoorspelbaarheid van de geluidspieken te benadrukken. Er zijn nachten met tussen de dertig en de veertig treinen die echt flink geluid maken, en dus zeventig decibel of nog meer aantikken. Als je zulke nachten hebt, worden mensen wakker. Al zijn er ook nachten met minder treinen, die minder geluid maken, waarvan mensen ook wakker worden. Dat is die slaapverstoring die mensen rapporteren in de vragenlijst. Zeker de mensen in de hoge blootstellingsgroepen rapporteren dat.
BB Dit citizen science-onderzoek in America was behoorlijk tijdrovend. Bovendien vergde de belevingsapp veel inspanning van de bewoners, waardoor de resultaten niet optimaal zijn. Dus wanneer is zo’n burgerwetenschappelijke aanpak nou goed bruikbaar?
Omdat we als RIVM nadrukkelijk ook zelf wilden leren van deze onderzoeksaanpak, hebben we hier veel tijd, moeite en geld aan besteed. Van een eerder verschenen rapport weten we dat deze geluidmeters best goed meten. En we hebben ook geleerd over het onderscheiden van het treingeluid van het omgevingsgeluid. Je zou in het vervolg kunnen zeggen: nu we dit weten, kunnen we tijdens een onderzoek alleen de geluidmeters ophangen en zorgen dat mensen rapporteren hoe ze de hinder ervaren. Dan hoef je niet ook nog een hele evaluatie met bewoners te doen, zoals we nu wel deden.
En wat betreft die app: het bleek belastend voor de inwoners om die consequent en veelvuldig te blijven invullen. Maar bij het Schipholonderzoek hebben wel consequent veel mensen de app gebruikt. In dat onderzoek zit een grotere groep deelnemers, waardoor je net meer data hebt. Dus we weten dat het kan.
Het rapport
Lees het onderzoeksrapport op de site van het RIVM.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.