Een warmtepomp is pas duurzamer als je hem gebruikt

Een warmtepomp krijgt pas waarde als hij gebruikt wordt. Dat blijkt opnieuw uit een rapport dat onderzoeksinstituut TNO heeft opgesteld op aanvraag van de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken. De reden voor de studie, die in maart in een paar weken tijd moest worden afgerond, was de conclusie afgelopen februari dat de milieubelasting van warmtepompen groter is dan tot nog toe in de boeken stond. In een eerdere berekening was te weinig rekening gehouden met de noodzakelijke elektronica en koudemiddelen.

Die koudemiddelen, de zogenaamde F-gassen waarvan altijd een paar procent weglekt, hebben een klimaatopwarmend effect in de atmosfeer. Ook het materiaal koper heeft een nadrukkelijke milieu-impact. Die materialenprestatie van de warmtepomp is negatiever dan die van een cv-ketel.

Een worst-case scenario

Het is belangrijk de milieu-impact van warmtepompen scherp in beeld te hebben, omdat bijvoorbeeld voor de nieuwbouw van woningen en kantoren nauw omschreven Milieukostenindicators (MKI's) worden gehanteerd. Daarnaast wil minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting vanaf 1 januari 2026 de (hybride) warmtepomp verplichten op het moment dat een cv-ketel aan vervanging toe is.

De TNO-studie beklemtoont dat zowel de hybride als de all-electric waterpomp zijn meerwaarde bewijst in de energieprestatie. De winst die dan wordt gemaakt, compenseert ruimschoots de grotere impact van het materiaalgebruik.

De onderzoekers zijn uitgegaan van een woningtype dat naar hun zeggen in Nederland veel voorkomt: een middenwoning uit de jaren 1970 met energielabel B, met een oppervlak van 110 m2. Zekerheidshalve is uitgegaan van een worst-case scenario: een warmtepomp met een behoorlijk grote hoeveelheid koudemiddelen, met een tamelijk hoog weglekpercentage van 6 procent.

Een kanttekening is dat Brussel dit jaar zijn regels voor F-gassen herziet, wat betekent dat schadelijke koudemiddelen versneld verdwijnen. Daarnaast vergroent de stroomvoorziening, wat de warmtepompen nog gunstiger maakt. Ook investeert het rijk via de Topsector Energie in de ontwikkeling van een geluidsarme, koudemiddelvrije thermo-akoestische warmtepomp.

Wat worden de regels?

Hugo de Jonge heeft in een Kamerbrief duidelijk gemaakt dat er uitzonderingen gelden voor de deadline van 1 januari 2026: monumenten, appartementen en woningen die binnen tien jaar op een warmtenet overgaan. Zij hoeven zich niet druk te maken. Ten aanzien van de warmtenetten is het dan wel belangrijk dat gemeenten duidelijk maken welke wijken overgaan op een warmtenet.

Ook zijn de gemeenten in de meeste gevallen de bevoegde instantie die vanaf 2026 op de warmtepompen moet handhaven. Ze moeten dan wel te weten zien te komen in welke woning of kantoor de cv vervangen is of wordt, en waar dus een warmtepomp moe(s)t komen. Belangrijk is ook dat een buitenunit van een warmtepomp die aan een muur bevestigd wordt, valt onder de vergunningplicht. Al mag een gemeente bij kleinere buitenunits door de vingers kijken.

Met geld stimuleren

Tot 2030 zet het kabinet 300 miljoen euro opzij om de hybride warmtepompen aan de man te brengen. Voor dertig procent van de investeringskosten kunnen mensen een subsidie aanvragen: de ISDE (voor woningeigenaren) of de SVVE (voor VvE's). Inkomens tot 60.000 euro kunnen een nul-procent-rente-lening afsluiten bij het Nationaal Warmtefonds. Daarnaast mogen verhuurders een hogere maximale huur vragen als zij hun huurwoningen verduurzaamd hebben.