Een pleidooi voor 'woningdelen'

Eigenlijk moet je die vraag aan woningcorporaties en studentenhuisvesters stellen. Wat vermoedelijk meespeelt: we zijn zo gewend om in termen van huurtoeslag te denken, dat je daar niet meer over nadenkt. Woningcorporaties en studentenhuisvesters kunnen door die huurtoeslag zelfstandige woningen realiseren, en hoeven niet meer na te denken over het alternatief. Want dat loont voor hen financieel niet meteen. De besparing die dat oplevert ligt bij het Rijk en de belastingbetaler, niet bij de corporatie.

Er zijn in de jaren zeventig en tachtig veel eengezinswoningen gebouwd, net als maisonettes (woningen op meerdere verdiepingen in een flat). We lopen er nu tegenaan dat de woningvraag is gewijzigd. De woningen die er staan passen minder goed voor de doelgroep alleenstaanden. Woningcorporaties zijn nu bezig met een transformatie: zij willen veel van hun grote woningen vervangen door kleinere woningen. Maar dat doe je niet van de ene op de andere dag. Wij zeggen: er zijn alternatieven. Je kunt woningen splitsen of woningen delen, en zo bied je versneld extra woonruimte: voor starters, voor spoedzoekers, voor iemand die uit een relatiebreuk komt, voor economisch daklozen, voor statushouders. Bij splitsen maak je van één woning twee zelfstandige woningen, met een eigen keuken, douche, toilet en voordeur. Dat maakt het mogelijk huurtoeslag aan te vragen. Bij woningdelen laat je de woning intact. 

Woningcorporaties konden vroeger voor die eengezinswoningen nog een iets hogere huurprijs vragen, maar door de invoering van het 'passend toewijzen' bijna acht jaar geleden moeten zij veel woningen goedkoper maken om ze te kunnen toewijzen aan alleenstaanden. Als je woningen zou delen, biedt dat het financiële perspectief aan woningcorporaties om weer de oude, hogere woonprijs te vragen. Via een Friends-contract of via kamergewijze verhuur kun je de woning dan aan meerdere mensen verhuren. Dat levert wat meer op dan de woningprijs 'aftoppen' en aanbieden aan een alleenstaande of aan een stel. En de huurder gaat er financieel niet op achteruit en vaak zelfs op vooruit, zo blijkt uit de rekenvoorbeelden die in het artikel staan.  

Als doelgroep kun je denken aan jongeren, en ook zijn er voorbeelden van broers en zussen die het prima vinden een woning te delen. Onder ouderen blijkt er eveneens animo, maar dat is nog niet zo eenvoudig te regelen. In een ideale wereld wil je iedereen misschien een eigen woning bieden, maar de praktijk is dat dit niet altijd lukt. En ik krijg af en toe ook de wedervraag; moeten we het willen dat iedereen een eigen woning heeft? Sommige mensen zijn eenzaam.

Een deel van de studenten wil ook liever samen wonen. Maar door hoe ons huurtoeslagstelsel is ingericht, bouwen studentenhuisvesters zelfstandige woningen. Door dat stelsel spelen we niet goed in op de vraag. Dat komt omdat het alternatief duurder lijkt te zijn: een studentenhuisvester krijgt zijn business case voor het bouwen van deelwoningen momenteel niet goed rond.

Ik kan me voorstellen dat woningcorporaties een eigen huurwoning voor iemand alleen een beter woonproduct vinden. Het zelfstandig laten wonen kost de woningcorporatie bovendien ook niets extra’s, omdat huurders met een laag inkomen toch huurtoeslag krijgen. Er is dus geen, of maar een beperkte, financiële prikkel om huurders een woning te laten delen. De besparing aan huurtoeslag die dat oplevert, ligt bij het rijk en de belastingbetaler, niet bij de corporatie. Overigens zijn er al wel woningcorporaties die woningdelen toepassen. We begeleiden een leerkring met woningcorporaties die nu met woningdelen en woningsplitsen experimenteren.

Dat speelt soms mee. Sommige gemeenten staan woningdelen maar beperkt toe. We kijken nu met gemeenten hoe ze dit kunnen faciliteren door de mogelijkheden te verruimen: dat je met zijn tweeën in een woning mag wonen, of niet met twee maar met drie mensen mag delen. In drukbevolkte gebieden zie je wel dat gemeenten beperkingen aan samenwonen stellen, zoals in Amsterdam of Utrecht, om overlast te voorkomen of te bestrijden.

In een Kamerbrief heeft minister De Jonge van Volkshuisvesting aangegeven woningsplitsen te willen bevorderen. Maar ook inwonen, bijvoorbeeld door een hospitacontract. Dat kan gaan om een student of een economisch dakloze die een tijdelijk plekje nodig heeft en dan inwoont bij iemand die een kamer over heeft. 'Hospita' klinkt wat ouderwets, maar er zijn organisaties die dit concept nieuw leven geven. In Utrecht is er nu de afspraak gemaakt dat woningcorporaties hospitaverhuur aanbieden en promoten onder de huurders. Dat kan huurders een zakcentje opleveren. Dat is een welkome aanvulling, zeker nu de betaalbaarheid onder druk staat.