Discussie schaliegas begint pas

Gemeenten en provincies moeten meer betrokken worden bij activiteiten in de diepe ondergrond, zegt het Rathenau Instituut in een rapport over de schaliegasdiscussie.

Verbreed discussie schaliegas

De discussie over schaliegas moet worden verbreed, zodat meer vertrouwen in mogelijke winning ontstaat bij de bevolking, zegt onderzoeker Annick de Vries van het Rathenau Instituut bij de presentatie van het rapport Samen Winnen in Nieuwspoort in Den Haag. 'Leg als Rijk de focus niet alleen bij de vraag of winnen schoon en veilig kan, maar betrek ook bredere aspecten, zoals de gevolgen voor de regio, de inwoners, het milieu, de landbouw en de klimaatambities.'

Gebruik Structuurvisie Ondergrond als uitgangspunt

Er is veel betrokkenheid bij het onderwerp en dat moet worden benut, beveelt het instituut aan. 'Vertrouwen is namelijk essentieel. De landelijke politiek moet openstaan voor andere visies en die verschillende visies betrekken in de discussie.' Ook moet de rol van schaliegas in de richting van de duurzaamheidsagenda naar 2050 worden verhelderd. De onderzoekers constateren een gebrek aan inspraak voor gemeenten en provincies. Die ervaren een gebrek aan afstemming over activiteiten boven en onder de grond. 'Gebruik daarom de intenties van de Structuurvisie Ondergrond die nog in ontwikkeling is en neem die mee als uitgangspunt in de besluitvorming over schaliegas en ook voor toekomstige activiteiten in de ondergrond.'

Volgen boringen uit proefboringen? 

In de zaal zegt een van de aanwezigen dat proefboringen niet zijn opgenomen in de Mijnbouwwet. Het risico zou bestaan dat na toestemming voor proefboringen automatisch of vanzelfsprekend boringen volgen. 'We moeten de discussie dus daarvoor voeren', aldus De Vries. Ook zegt ze dat een vergelijking met de discussie over gaswinning in Slochteren vijftig jaar geleden niet in het onderzoek is betrokken. Overgaan tot compensatie voor omwonenden is een optie, beaamt ze.

Spreek met alle deskundigen 

Na de presentatie mogen betrokkenen uit het veld reageren op het rapport. De Brabantse gedeputeerde Johan van den Hout (SP) heeft een filmpje opgenomen met zijn reactie. Hij sluit zich geheel aan bij een bredere kijk op schaliegas. ‘Milieu, ruimtelijke inpassing en draagvlak zijn ook belangrijk. Een milieueffectrapportage alleen is niet genoeg. Er moet ook worden gesproken met alle deskundigen.’ Hij wijst op het debat dat de Brabantse Staten voeren op 27 september.

Voer debat op argumenten 

Ook René Peters van TNO vindt de verbreding van het debat goed. ‘We moeten het debat voeren op argumenten en met respect voor elkaars standpunt. Hoe willen we onze energievoorziening inrichten en wat is hierin de positie van schaliegas? Voorstanders zeggen dat schaliegas goedkoop is en voor de transitie naar duurzame energie kan worden gebruikt. Tegenstanders zeggen dat schaliegas die transitie juist vertraagt.’ Peters spreekt tegen dat uit proefboringen automatisch boringen volgen. ‘Dat zijn gescheiden processen.’ Maar niet iedereen is het daarmee eens.

Besluit op basis van kennis 

Voor Hans Grünfeld van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) zijn nog veel vragen onbeantwoord. Hij wil een besluit op basis van kennis. Binnen zijn achterban wordt verschillend over schaliegas gedacht. ‘De chemische industrie ziet dat het in de Verenigde Staten voor een “gamechange” heeft gezorgd. Investeringen in andere vormen van energie worden stopgezet. Waterbedrijven kijken juist naar de consequenties voor het grondwaterverbruik. Hij vraagt zich af of het rapport nog wel op tijd is. Maar De Vries vindt dat het niet te laat komt. ‘We moeten ook naar de toekomst kijken.’

Neem de tijd voor onderzoek

Hans Bousema van Brabant Water zegt dat waterbedrijven graag betrokken zijn bij de ontwikkelingen. ‘Er is nog veel uit te zoeken en daarvoor is tijd nodig. Als we grondwater tot in de eeuwigheid willen gebruiken, dan moet dat ook.’ Willem Jan Atsma van Schaliegasvrij NL wil vooral, met een knipoog naar de titel van het rapport, “niet met z’n allen verliezen”. ‘De maatschappelijke discussie is nog niet geweest. Plots was de exploratievergunning voor een proefboring in Boxtel al afgegeven en was die ook al bijna begonnen. Ik denk dan dat er opzet in het spel is.’ Volgens hem kun je geen miljoenen uit de grond halen zonder risico’s. ‘Brabant wordt nu wakker. De mensen zien in dat hun leefomgeving verandert. We zijn nog op tijd.’

U staat op 0-1
Tot slot mogen zes Kamerleden van verschillende partijen hun zegje doen. Maar niet voordat een vertegenwoordiger van de gemeente Noordoostpolder die in de Klankbordgroep Schaliegas zat vertelt dat hij tegen minister Kamp zei: ‘U staat op 0-1.’ Hij heeft moeite met de strakke tijdsplanning van de minister. ‘Bij Kamp speelt draagvlak niet. Ik vind dat de nut en noodzaakdiscussie moet worden gevoerd.’

Schoon en veilig
Dat vindt Kamerlid Agnes Mulder van het CDA ook. Ze wijst er net als de onderzoekers op hoe de kwestie met CO2-opslag in Barendrecht is afgelopen. René Leegte (VVD) vindt het jammer dat dit rapport veel over technieken gaat. ‘Ik ben nieuwsgierig. Ik vind dat het wel schoon en veilig moet kunnen. Maar bij het instorten van een brug in Amerika gaan we hier toch ook niet stoppen met bruggen bouwen?’

Vergeet macht energiewereld niet

Kamerlid Jan Vos van de PvdA vindt verbreding van de discussie goed en noemt schaliegas een sluitstuk in de energietransitie. ‘In 2050 willen we 100 procent duurzaam zijn. Schaliegas kan daarbij een rol spelen. Het heeft een lagere CO2-uitstoot dan kolen, maar we doen het alleen als het schoon en veilig kan.' Liesbeth van Tongeren van GroenLinks wijst erop dat schaliegas ook in het onlangs uitgebrachte rapport in opdracht van minister Kamp onderuit wordt geschoffeld ‘Bedenk verder hoeveel macht de energiewereld heeft. De hele geopolitiek wordt erdoor bepaald. Het is naïef om te denken dat we dat hier even rationeel uitdiscussiëren.’

Verleng moratorium met een jaar
Carla Dik-Faber van de ChristenUnie vindt dat het moratorium op winning met een jaar moet worden verlengd. ‘Wij hebben twijfels over nut en noodzaak. Kamp heeft het over landsbelang, maar anderhalf jaar geleden zei hij nog dat schaliegas zwaar wordt overschat. Wij willen inzetten op duurzame energie.’ Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren maant minister Kamp zich niet te veel te laten beïnvloeden door de energielobby en te bepalen wat hij zelf belangrijk vindt. ‘Hij moet oppassen dat hij niet de geschiedenis ingaat als de minister die ons de problemen met schaliegas heeft gebracht. Ik hoop dat het lange termijnbelang doorslaggevend is.’

Discussie wekt geen vertrouwen 

Voor onderzoeker De Vries is haar missie nu al een beetje geslaagd. Volgens Jan Staman, directeur van het Rathenau Instituut, wekt de in NIeuwspoort gevoerde discussie niet het vertrouwen van de burger op. ‘De vraag is wat Kamp straks voor hen meebrengt.’