Detroit aan de Maas

De aanklacht is ook te lezen als een waarschuwing aan andere bestuurders. Zo verwijst de auteur naar de in HP/De Tijd gesignaleerde ‘Sloterdijkconstructie’, waarmee projectontwikkelaar OVG miljoenen subsidies binnenhaalde. En daarmee nóg meer kantoorruimte leegzoog.

Zoals bekend heeft de vastgoedcrisis zich doorvertaald in architectenmalaise. Aan het jongste Jaarboek is deze malaise niet direct af te zien. Traditiegetrouw schitteren hierin dertig inventieve ontwerpen, een subjectieve selectie uit ruim vierhonderd inzendingen van vorig jaar opgeleverde gebouwen. Het merendeel is natuurlijk nog voor de crisis geïnitieerd en gefinancierd.

Bij nadere beschouwing valt wel op dat nog maar twee kantoorgebouwen de selectie haalden, minder dan ooit tevoren. Ook hadden slechts negen projecten een overheid als opdrachtgever, terwijl de overheid van oudsher de mooiste opdrachten te vergeven heeft. Er zijn ook slechts twee iconische hoogstandjes (het geveltjeshotel in Zaanstad en een knalgroen, vreemd afgeschuind gebouw voor het universitaire Centrum voor Levenswetenschappen in Groningen).

Ook kenmerkend aan deze selectie is het recordaantal particuliere woningen - vijf - die wél in crisistijd ontstonden. Merendeels bescheiden van afmetingen, betonen deze duurzame en ingenieus ingedeelde woonhuizen zich een crisisbestendig alternatief voor fantasieloze projectbouw.

Het meest veelzeggende record in dit jaarboek is echter een achttal imposante voorbeelden van herontwikkeling: de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (Architectuurstudio HH), de Politieacademie in Apeldoorn (atelier Pro), de Lichttoren in Eindhoven (awg architecten), de Rechtbank in Haarlem(Bakers Architecten), het Nationaal Glasmuseum in Leerdam (bureau SLA), woonflat Dillenburg in Leidschendam (Heren 5), ateliers in een oude turfcentrale in Veendam (Onix) en een Rotterdams woonhuis (Studio Rolf.fr/Zecc).

De jonge Jaarboekredactie huilt niet mee met de branche, die klaagt dat het huidige kabinet het architectuurbeleid verkwanselt. Het wegstoppen van het Atelier Rijksbouwmeester in het departement van Binnenlandse Zaken komt niet eens aan de orde, en de ‘lege portemonnee’ van de overheid zou volgens het voorwoord geen al te groot probleem zijn. Deze stellingname tekent een nieuwe, ondernemende generatie architecten. Het is te hopen dat zij de beleden urgentie van herontwikkeling met spontane initiatieven kracht bijzetten. 

Samir Bantal, Jaapjan Berg, Kees van der Hoeven, Anne Luijten, Architectuur in Nederland. Jaarboek 2010/2011, NAI Uitgevers, Rotterdam, 2011, ISBN 9789056628062, 180 pagina’s, € 39,50.