De beschermingsstatus van de wolf lijkt te veranderen

De kans is groot dat de juridische status van de wolf volgend jaar verandert. Naar verwachting komt de Europese Commissie begin 2024 naar buiten met haar kijk op de wolvenproblematiek in de Europese lidstaten. De Commissie overweegt een voorstel op papier te zetten voor een andere beschermingsstatus van de wolf.

Het demissionaire kabinet wacht dit nieuwe standpunt van Brussel af, schrijft landbouwminister Piet Adema deze week als antwoord op Kamervragen van CDA-Kamerlid Eline Vedder. Tegelijkertijd meldt hij dat de provincies al werken aan een nieuw Interprovinciaal wolvenplan, met daarin een nieuwe definitie van het begrip ‘probleemwolf’. Die definitie willen provincies gebruiken om in bepaalde gevallen de beschermde status van de wolf op te schorten.

Niet meer dan tachtig wolven

Vooral de provincies Drenthe en Gelderland willen meer mogelijkheden. De Gelderse gedeputeerde Harold Zoet (BBB) schreef ruim een week geleden aan de Provinciale Staten dat hij inzet op ‘het verlagen van de beschermde status door de Europese Commissie om populatiebeheer beter mogelijk te maken.’ In Gelderland zouden zich nu tachtig wolven bevinden. Meer wil de gedeputeerde er niet.

In de ogen van Zoet moeten provincies meer juridische armslag krijgen om wolvenpopulaties te beheren. In zijn ogen zijn er genoeg tekenen dat ‘de gunstige staat van instandhouding van de wolf inmiddels is bereikt of snel zal zijn bereikt’. Ook Drenthe wil dat de beschermingsstatus van de wolf beperkt wordt.

Een klinkend succes

Het is behalve een ecologische ook een juridische vraag of de staat van instandhouding van de wolf gunstig is. Vanuit het perspectief van het Europese natuurbeleid is de verspreiding van de wolven een klinkend succes. Dankzij het internationale verdrag van Bern in 1979 kreeg de wolf een beschermde status, wat is verankerd in de Brusselse Habitatrichtlijn van 1992. Ook de val van het IJzeren Gordijn in 1989 zou gunstig zijn geweest voor de wolf en andere roofdieren.

Een moeilijkheid is dat de Habitatrichtlijn kijkt naar losse lidstaten. Puur naar Nederland gekeken kan landbouwminister Adema niet aantonen dat de wolf zich hier in een gunstige staat van instandhouding bevindt, schrijft hij. Maar wolven hebben leefgebieden die over landsgrenzen heen reiken.

Om in Brussel sterker te staan, wil het ministerie van Landbouw de handen ineenslaan met Duitsland, Denemarken, België, Luxemburg en Frankrijk om samen te rapporteren over de Centraal-Europese wolvenpopulatie. Via die weg zou Nederland kunnen aantonen dat de wolven in Nederland deel uitmaken van een internationale wolvenpopulatie die wel degelijk in goede staat verkeerd.

Er is al wat mogelijk

Maar ook nu al hebben de provincies, op basis van de Europese Habitatrichtlijn, de ruimte om bij wijze van uitzondering de wolf van z’n beschermde status te ontheffen. Een breed gedragen motie in het Europees Parlement, van november 2022, riep de Europese Commissie op om de lidstaten te verduidelijken dat wolven ook met de huidige regelgeving al beheerd mogen worden.

Het bejagen van wolven mag volgens de Habitatrichtlijn om bijvoorbeeld kuddedieren te beschermen of de openbare veiligheid te bewaken. Voorwaarde is dat er geen andere ‘bevredigende oplossing’ is, en dat het bejagen geen afbreuk doet aan het grotere doel: de gunstige staat van instandhouding van de populatie.

Lidstaten moeten elke twee jaar melden op welke punten ze van de richtlijn zijn afgeweken. Als het gaat om de wolf, heeft Nederland nog nooit een uitzondering op de beschermde status gemaakt, schrijft minister Adema.

Voorstel van Zwitserland

Het blijft wel nog een open vraag hoe ver de Europese Commissie wil gaan met de aanpassing van de beschermingsstatus van de wolf. Begin dit jaar werd door de lidstaten van het Verdrag van Bern gestemd over een voorstel van Zwitserland om de wolf binnen dit verdrag te verplaatsen van de categorie ‘streng beschermde diersoorten’ naar de categorie ‘beschermde diersoorten’.

De EU stemde tegen. Dat standpunt was bepaald door de raad van ministers uit de lidstaten. De genoemde reden: ‘De staat van instandhouding van de soort is nog altijd niet overal op het continent hetzelfde en wordt in slechts achttien van de 39 nationale delen van biogeografische regio’s in de Unie als gunstig beoordeeld.’

Dit zou betekenen dat er per regio gekeken moet worden hoe het met de wolven gaat en welke beschermingsstatus daarbij past. Dat is niet nieuw. De Habitatrichtlijn geeft nu al aan verschillende wolvenpopulaties minder bescherming dan aan andere. Zo zijn er populaties in Spanje, Griekenland, de Baltische staten, Polen, Slowakije, Bulgarije en Finland die door de overheden daar harder mogen worden aangepakt. In Finland gebeurt dit met oog op de bescherming van rendieren.