Huis-aan-huis gesprekken over energietransitie

Vier op de tien woningen in Kerschoten zijn in bezit van drie corporaties. Dat maakt ze tot uitgelezen partners van de gemeente Apeldoorn om de wijk via een open warmtenet van het aardgas af te halen. Binnenlands Bestuur volgt halfjaarlijks de vorderingen.

Meters maken met de energietransitie. Als deze gemeentelijke mantra ergens van toepassing is, dan is dat bij het corporatiebezit. Daar geldt immers de regel dat wanneer 70 procent van de huurders in een wooncomplex zich achter het aangeboden energiealternatief schaart, het complete complex op duurzame warmte overgaat. Het voorkomt de situatie dat je, zoals de gemeente Purmerend in de wijk Overwhere overkwam, voor een handjevol dwarsliggende woningeigenaren alsnog een nieuw gasnet aan moet leggen. Dat biedt, zou je op voorhand zeggen, kansen in Apeldoorn.

De wijk Kerschoten is na Overwhere de tweede wijk binnen het Programma Aardgasvrije Wijken die Binnenlands Bestuur halfjaarlijks volgt. Waar het in Purmerend om nog geen honderd woningen ging, gaat het hier om een slordige drieduizend, waarvan bijna 40 procent in handen is van de drie in de wijk betrokken corporaties. Alle woningen dienen over vier tot acht jaar te worden aangesloten op een open warmtenet, gevoed door een vlak naast Kerschoten gelegen rioolzuiveringsinstallatie. Pionierswerk, geven de corporaties aan. ‘Wij kennen geen ander project in Nederland waar bestaande bouw wordt aangesloten op een open warmtenet.’ De nauwe samenwerking in de wijk is volgens Peter van ’t Wout, manager vastgoed van corporatie De Goede Woning, een logisch vervolg op de eerdere gezamenlijke aanpak van thema’s als bewonersoverlast, bijzondere bemiddeling en de huisvesting van statushouders. ‘Maar de laatste jaren gebeurde dat in Kerschoten ook al intensiever rond verduurzaming.’

Al sinds 2012 inventariseert een bewonersgroep met de gemeente Apeldoorn de mogelijkheden. In dat proces kwam, zo bleek uit de vorige afleveringen van deze serie, het warmtenet als meest voor de hand liggende optie uit de bus. Voor de corporaties, zegt Van ’t Wout, tellen daarbij drie belangrijke voorwaarden. ‘De betaalbaarheid voor onze huurders staat voorop. Dus het voorstel dat er uiteindelijk komt, moet voor hen financieel aantrekkelijk zijn. Daarnaast moet het een open warmtenet zijn, zodat na vijftien jaar mogelijk meerdere leveranciers kunnen toetreden tot het warmtenet. En verder moet de opgewekte energie duurzaam zijn.’ Ook al kan dat, zegt hij er meteen bij, bij deze optie niet vanaf dag één. ‘Zeker de eerste jaren zal er naast het warmtenet nog gas moeten worden bijgestookt als het heel koud is.’

Zonnepanelen

En nu dan die meters maken. De corporaties zijn alvast begonnen met het verduurzamen van woningen. ‘We hebben gezegd: we mikken erop dat het warmtenet er in 2025 of 2026 gaat komen’, zegt Jeroen Knoop van Ons Huis. ‘Dan moet ons bezit ook warmtenet-ready zijn. Dus nemen we als corporaties nu al isolerende maatregelen.’

De corporaties merken dat het thema energiebesparing door de sterk gestegen gasprijs veel meer leeft. Bewoners melden zich spontaan met vragen over kieren dichten of een beter geïsoleerde brievenbus. Toch is de oplossing niet altijd eenvoudig. Veel corporatiewoningen in Kerschoten werden weliswaar in dezelfde tijd – midden jaren zestig – gebouwd, maar zijn vervolgens op uiteenlopende wijze en in verschillend tempo verbeterd en verduurzaamd.

‘Het zou mooi zijn als je met de drie corporaties gezamenlijk zonnepanelen zou kunnen inkopen’, geeft Frank Kempkes van de Woonmensen als voorbeeld. ‘Dat scheelt in de inkoopprijs. Maar omdat we in verschillende stadia van verduurzaming zitten, is dat lang niet altijd mogelijk.’

De regierol bij de transitie in Kerschoten ligt bij de gemeente, vertellen ze. ‘Maar binnen die paraplu heeft iedereen eigen taken en verantwoordelijkheden. Die stem je met elkaar af. Hoe ga je in de wijk om met communicatie over het project, welke fasering hanteer je, zijn er aanvullende subsidies denkbaar, hoe ziet de businesscase eruit – dat zijn allemaal zaken die je gezamenlijk aanvliegt.’ Nog voor corona was er een fysieke bijeenkomst bedoeld voor de hele wijk: kopers en huurders. Daarna volgde een digitale. ‘Hoe dichter we bij de uitvoering komen’, zegt Knoop, ‘hoe meer we ook met individuele bewoners zullen gaan praten.’

Onvoorspelbaar

En dan rijst een dilemma: want wanneer begin je met die gesprekken? ‘We hebben onlangs een lijn vastgesteld van maximaal twee jaar voor de geplande uitvoering’, zegt Kempkes. ‘Doe je dat al eerder, dan krijg je met veel mutaties van bewoners te maken en bezorg je jezelf nodeloos veel extra werk.’ Volgens Knoop kunnen de huurders een langere termijn ook niet overzien. ‘Waar wonen ze over drie jaar? Dat weten veel van onze bewoners niet. En de prijsontwikkelingen van energie zijn over zo’n periode ook onvoorspelbaar. Dan haken mensen bij voorbaat af.’

Dat zou zonde zijn, en niet alleen om energieredenen. De corporaties zien in de huisaan- huis te voeren keukentafelgesprekken ook andere kansen. ‘Je komt straks overal in Kerschoten achter de voordeur’, zegt Knoop. ‘Dat geeft ons een scherp inzicht in wat er speelt in de wijk.’ Het zijn zaken waar je anders als corporatie niet altijd makkelijk achter komt. ‘Iemand die overlast veroorzaakt, weet dat zelf ook’, reageert Van ‘t Wout. ‘Als je daarvoor aanbelt, is de deur doorgaans snel weer dicht. Soms komt het beter uit om een andere reden te hebben om bij iemand aan te bellen, want we willen weten wat er leeft.’

Zo ver is het nog lang niet. Eerst moeten er nog tal van ingrijpende keuzes worden gemaakt, zoals dit voorjaar over de warmteleverancier. Knoop: ‘Over anderhalve week ontvangen we de inschrijvingen van de drie geselecteerde leveranciers. Dan weten we of we daarmee door kunnen. Het is een spannende tijd. Want we weten nog niet of het aanbod dat we uiteindelijk aan de bewoners kunnen voorleggen, voor hen interessant genoeg is. ’

Van ’t Wout: ‘We gaan een keer van het aardgas af, dat is voor alle huurders duidelijk. Maar ik merk dat veel mensen een voorkeur hebben om dat proces zelf in de hand te houden. En dat heb je bij een warmtenet niet. Dus het aanbod dat we aan ze doen, zal echt gunstiger moeten zijn om veel mensen mee te krijgen.’

Kempkes: ‘En het moet niet alleen gunstiger zíjn, maar op iets langere termijn ook gunstiger blíjven.’ Hij merkt dat de huurders in hun besluit niet alleen naar de portemonnee kijken. ‘Wij plaatsen nu her en der zonnepanelen en rekenen de bewoners precies voor wat dat hen per saldo oplevert. Toch zijn er sommigen die “nee” zeggen. Dan gaat het om gebrek aan vertrouwen of onzekerheid. Dat zullen we bij het warmtenet ook gaan tegenkomen.’ Met man en macht wordt eraan gewerkt om de energie voor iedereen in de wijk betaalbaar en toegankelijk te houden. Gaat het lukken? Ook de ontwikkelingen in Oekraïne brengen veel onzekerheid met zich mee. Van ’t Wout: ‘We hebben een bruikbare bron dichtbij en een wijk die al een tijd met verduurzaming bezig is. Als het in Kerschoten niet lukt, dan lukt het nergens in Nederland.’