Eerst het vertrouwen ontwikkelen

Kerschoten gaat van het gas. De Apeldoornse jarenzestigwijk werd geselecteerd voor de tweede tranche van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Binnenlands Bestuur volgt de komende jaren de ontwikkelingen. In deel één: draagvlak creëren.

Tevreden

Kerschoten is een geliefde, een tikje vergrijsde buurt aan de noordrand van Apeldoorn. Grasvelden en vijvers omzomen de huurflats, de rijtjeshuizen en de enkele rij bungalows. Dat het een wijk is met veel mensen met lagere inkomens zie je niet in het straatbeeld terug. Geen vuil op straat, nette tuinen. ‘De mensen zijn overwegend tevreden’, vat gemeentelijk projectleider Xandra van Lipzig de wijkbewoner samen. Kerschoten lijkt af – als die gaskwestie er niet was.

Pijn en moeite
De afgelopen jaren volgde Binnenlands Bestuur de energietransitie in het Purmerendse Overwhere. Een kleine honderd woningen gingen er met veel pijn, moeite en gemeentelijke inspanning van het gas: de eerste huizen van Nederland. Tijd voor een volgende serie. Kerschoten is een van de wijken die werd geselecteerd voor de tweede tranche van het Programma Aardgasvrije Wijken. Opschalen is hier het  leerdoel.

Aanjagers
‘Sinds 2012 zijn we hier al bezig met verduurzaming’, verklaart Van Lipzig de gemeentelijke voorkeur voor Kerschoten. ‘Toen waren we een van de eerste wijken in Nederland waar werd onderzocht hoe je een wijkaanpak organiseerde. Bijna de helft van de woningen is in bezit van wooncorporaties. Zij zijn de aanjagers van de transitie. Inmiddels hebben we een sterke organisatie en ook de bewoners erbij betrokken. Samen zetten we de schouders eronder.’

Energieregisseur
Een van die wijkbewoners is Marjolein Tillema, die sinds 2014 door de gemeente als energieregisseur wordt ingehuurd ‘om bewoners in beweging te krijgen’. Tillema: ‘Het kapstokje was duurzaamheid, maar dan in brede zin. In die tijd is er ook een zonnecoöperatie ontstaan, met twee collectieve daken.’ Gesterkt door dat enthousiasme organiseerde ze in 2018 een vervolgavond. Voormalig minister van Economische Zaken Eric Wiebes had net aangekondigd dat de Groningse gaskraan dichtging. Tijd voor actie, vond Tillema. Kon Kerschoten niet van het gas af?

Kwetsbaar
‘Ja’, lacht ze. ‘Xandra vroeg zich af of het in dat prille stadium van de energietransitie nou wel zo verstandig was, direct zo’n avond.’ Het is de spagaat waar niet alleen Apeldoorn maar vrijwel elke gemeente in belandt. Je wilt bewoners in een vroeg stadium betrekken bij de energieplannen, maar hoe doe je dat als er nauwelijks nog een plan ís? Daarmee stel je jezelf kwetsbaar op.

Openheid
Zou het niet handiger zijn om als gemeente eerst een paar stappen vooruit te zetten? Nee, vindt Van Lipzig. Als voorbeeld van de Apeldoornse openheid geeft ze de warmtewerkgroep met zo’n vijftien betrokken burgers. ‘Alles wat wij als gemeente in de projectgroep bespreken met de wooncorporaties, het waterschap, Liander en infrabeheerder Firan komt ook beschikbaar voor die werkgroep van burgers. Wel met de eis van vertrouwelijkheid, natuurlijk. Het moet niet zo zijn dat informatie zonder begeleidende context de wereld ingaat.’
 

Selectieproces
Het zijn belangrijke kwesties die de komende maanden op tafel liggen. Van Lipzig: ‘We zitten nu in de ontwikkelingsfase. Eind volgend jaar hopen we die af te ronden met een principebesluit over de aanleg van het warmtenet. We hebben nu nog geen warmteleverancier aan boord. Het selectieproces is recent opgestart. Dat is, als het goed is, begin volgend jaar voltooid. Dan zal de gekozen partij zich moeten verdiepen in de details van Kerschoten en haar aanbod formuleren aan bewoners en bedrijven.’
 

Boven de pet
Hoe houd je als bewoners bij dit soort ingrijpende en ingewikkelde besluitvorming over je wijk de vinger aan de pols? Tillema: ‘Die warmteleverancier is voor bewoners een cruciale partij. Daar ga je straks immers je individuele energie-overeenkomst mee aan. En toch merk ik dat men bij de maandelijkse vergadering in de warmtewerkgroep denkt: het zal wel. Het  abstractieniveau van het proces gaat veel wijkbewoners boven de pet.’

Onmisbaar
Ze vermoedt, zegt Tillema, dat gemeenten en overige betrokken partijen het belang van burgerparticipatie scherper zien dan een deel van de wijkbewoners in de werkgroep. ‘Die realiseren zich niet hoe belangrijk zij zijn. Ze zijn zich niet bewust van hun eigen belangrijke rol. Toch zit er ook veel kennis en kunde in de werkgroep, met name als het gaat om de zaken gerelateerd aan de eigen woning. Die kennis is onmisbaar voor het slagen van dit project.’
 

Lees het hele verhaal over de energietransitie in Kerschoten deze week in BB10 (inlog).