Woonwijken en woningen aardgasvrij

Bodemgekoppelde warmtepompen – ook bekend als gesloten bodemenergiesystemen – zijn in veel nieuwbouwwijken de standaardoplossing voor aardgasvrij bouwen. Wist u dat tegenwoordig ongeveer de helft van de woningen (grondgebonden of gestapeld) van bodemgekoppelde warmtepompen worden voorzien? Dit kunnen zowel individuele systemen zijn (een bodemlus met een warmtepomp) of systemen die een gezamenlijke warmtepomp hebben met een collectieve bron. Is dit innovatief, ingewikkeld of duur? Nee eigenlijk niet! Duurzaam? Nou en of!

Innovatief?

Sinds de jaren ‘90 wordt er al bodemenergie toegepast. In de tussentijd is er veel kennis opgedaan en zijn de systemen steeds verder ontwikkeld. Dit zorgt ervoor dat bodemenergie een beproefde techniek is geworden. In de periode 2000 - 2023 zijn er in Nederland meer dan honderdduizend bodemgekoppelde warmtepompsystemen geplaatst, waarvan veel in nieuwbouwprojecten met clusters van honderden woningen (Etten-Leur; Schoenmakershoek, Leeuwarden; Vegelinbuurt, Haarlem; Scholenaer etc.).

Daarnaast is de toepassing van bodemenergie bij appartementsgebouwen met meer dan honderd woningen ook geen uitzondering meer. Bodemgekoppelde warmtepompen zijn dus niet per se innovatief in de zin dat het een nieuwe techniek is, maar wel innovatief als men zich realiseert welke bijdrage de technologie levert aan de energiebesparing van gebouwen en daarmee ook de verduurzaming.

Ingewikkeld?

De verdere uitrol van bodemenergie is niet ingewikkeld, er moet alleen goed vooruitgedacht worden. Als je als bevoegd gezag verder vooruit wil denken omdat het mogelijk druk wordt in de bodem, kan je een bodemenergieplan en/of het instellen van een interferentiegebied overwegen. Een interferentiegebied is een door de gemeente aangewezen gebied waar in de toekomst veel bodemenergiesystemen worden verwacht. Hiermee faciliteer je als gemeente het gebruik van bodemenergie en behoud je ook de coördinatie van de beoogde verduurzaming.

Alle gesloten bodemenergiesystemen zijn meldingsplichtig bij de gemeente, via het digitale omgevingsloket. Naast de meldingsplicht gelden er ook algemene regels voor bodemenergiesystemen die na 1 juli 2013 zijn geïnstalleerd. Deze algemene regels zorgen voor de bescherming van de bodem en het bevorderen van doelmatig gebruik van bodemenergie. Ontwerpers, installateurs en boorbedrijven die werken aan bodemenergiesystemen, moeten hiervoor bovendien gecertificeerd zijn en zich aan strikte protocollen houden. 

Voor zowel gemeenten als voor marktpartijen is er dus een goed gevulde gereedschapskist die de mogelijkheden biedt om aan zowel aan de wettelijke verplichtingen als de praktische uitdagingen te voldoen.

Duur?

Een bodemenergiesysteem gaat zeker vijftig jaar mee, biedt zomers vrije koeling en levert tweederde van de jaarlijks door de woning gevraagde verwarming voor de ruimte en het tapwater. Dit maakt investeren in een duurzaam energiesysteem niet alleen een aantrekkelijke en spijtvrije oplossing voor woningen en woonwijken, maar ook voor bijvoorbeeld scholen en gemeentehuizen.

Duurzaam?

Met een bodemenergiesysteem wordt de warmte die in de zomer wordt geproduceerd in de bodem opgeslagen, zodat deze in de winter voor verwarming kan worden hergebruikt. Bij verwarming werkt dit precies andersom: dan slaat u de koude op voor koeling in de volgende zomer. Op deze manier werkt de bodem als een duurzame warmte-/koudebatterij.

Toepassen in de bestaande bouw?

Voor een behoorlijk deel van de bestaande bouw is het toepassen van een gesloten bodemenergiesysteem met een warmtepomp een aantrekkelijke en goed uitvoerbare optie. Zeker voor de woningen en appartementen met beschikbare buitenruimte, zoals een tuin of een oprijpad. Dit is zeker het geval als de woning al een verbeterde isolatie heeft of als zonne- of PVT-panelen in het concept worden meegenomen.

Individuele woningen of collectief?

Het bijzondere aan bodemenergie is dat deze techniek kan worden toegepast bij individuele woningen, maar ook in collectieve systemen zoals warmtenetten. Bij het aanleggen van warmtenetten komen nog andere zaken kijken die afstemming, tijd en coördinatie vragen. En voor de haalbaarheid en exploitatie van collectieve projecten is het noodzakelijk dat er een hoge bebouwingsgraad en energiedichtheid is, om transportkosten van warmte en koude te beperken.

Meer weten? Volg een cursus bodemenergie voor overheden

Werkt u bij de overheid en wilt u meer weten over gesloten bodemenergiesystemen? Volg dan een van onze cursussen, die wij speciaal voor u hebben samengesteld:

Cursus OB: Basiscursus Bodemenergie voor Overheden | Bodemenergie

De cursus OB richt zich specifiek op de doelgroep Overheden en Omgevingsdiensten. Daarbij komen die aspecten aan de orde  die voor hun dagelijkse praktijk bij gesprekken, beoordeling en toetsing van aanvragen aan de orde kunnen komen.

De cursus behandelt de actuele stand van zaken rond de onderwerpen:

– ondergronds ruimtegebruik;
– kwaliteitseisen bij aanleg en exploitatie;
– toezicht en bevoegdheden bij realisatie en exploitatie;
– gebouwzijdige aspecten.

Hiermee wordt een breed inzicht verkregen in de verschillende typen bodemenergiesystemen en bijkomende randvoorwaarden. Uiteraard komen ook actuele zaken langs m.b.t. de HUM en de BUM, lozen van grondwater, regeneratie en energiebalans. Dit alles binnen de context van de taken zoals die binnen de doelgroep(en) aan de orde zijn.

Cursus OV: Verdiepingscursus Bodemenergie voor Overheden | Bodemenergie

De cursus sluit aan op de vernieuwde Basiscursus Bodemenergie voor Overheden gericht op de doelgroep Overheden en Omgevingsdiensten die zich bezighouden met gesloten bodemenergiesystemen. In deze verdiepingscursus wordt aan de hand van cases nader ingegaan op de relevante zaken m.b.t. Vergunningverlening en Toezichthouden bij de realisatie en het in bedrijf hebben van gesloten bodemenergiesystemen.

Hierbij komen die zaken aan de orde die voor de dagelijkse praktijk bij gesprekken, beoordeling en toetsing van aanvragen aan bod kunnen komen.