Al 15 jaar gasloos met warmtepomp en bodemenergie

In Nederlandse woonwijken zijn in de afgelopen jaren veel grote bodemenergieprojecten van meer dan 100 woningen tot stand gekomen. We hebben het over woningen waar individuele warmtepompen zijn geïnstalleerd, die hun warmte niet uit de lucht maar uit de bodem halen. Een van deze woonwijken is de Schoenmakershoek in gemeente Etten-Leur. Hier staan 1.500 gasloze woningen en de bewoners zijn al jaren erg enthousiast.

De Schoenmakershoek is een mooi voorbeeld van een verduurzamingsproject waar zo’n 1.500 individuele bodemenergiesystemen de woningen van ruimteverwarming en warm tapwater voorzien,  en in de zomerperiode van koeling. Met een totaal opgesteld vermogen van 7-8 Mw, is dit een van de grootste bodemgekoppelde warmteprojecten ter wereld. Het overgrote deel van de wijk is al in de periode 2003-2010 aangelegd en is dus al zo’n 15 jaar in gebruik.

Circulaire functie van warmte en koude

Bij de aanleg van de wijk heeft de gemeente ervoor gekozen een haalbaarheidsonderzoek uit te laten voeren, waarbij ook gekeken werd naar de temperatuurontwikkelingen in de bodem op lange termijn.  Er wordt immers elke winter warmte uit de bodem onttrokken voor de verwarming, en koude opgeslagen in de bodem. In de zomer vindt dit precies andersom plaats: dan kan er gekoeld worden met de koude die in de winter in de bodem werd opgeslagen, en wordt de warmte juist weer in de bodem opgeslagen zodat deze in de winter gebruikt kan worden. Volledig circulaire warme en koude dus.

Monitoring van de bodemtemperatuur

Uit het onderzoek kwam naar voren dat een scenario, waarbij niet alleen warmte aan de bodem wordt onttrokken, maar waarbij ook koude aan de bodem wordt afgestaan, zeer goede vooruitzichten bood. Ter validatie van de gekozen aanpak, heeft in de periode 2012-2019 een uitvoerige monitoring van de bodemtemperaturen plaatsgevonden. Op meer dan 30 plaatsen en op verschillende diepten in de wijk zijn de bodemtemperaturen jarenlang bijgehouden. De resultaten bleken uiterst positief: nergens in de wijk is sprake van een structurele verandering van de bodemtemperatuur, hetgeen ook bevestigd is door de ervaringen van de bewoners met hun warmtepompsysteem.

Buursystemen

De Schoenmakershoek heeft als een van de eerste woonwijken waar gesloten bodemenergiesystemen op zo’n grote schaal werden toegepast, ook nog een andere belangrijke rol gespeeld. Namelijk om in kaart te brengen in hoeverre de temperatuur van ‘buur-systemen’, die op korte afstand van elkaar zijn geplaatst, elkaar kunnen beïnvloeden in de praktijk. Dit noemen we interferentie-effecten. In de regelgeving is vastgelegd dat het in werking hebben van een bodemenergiesysteem niet mag leiden tot zodanige interferentie met een eerder geïnstalleerd bodemenergiesysteem, dat het doelmatig functioneren van één van de desbetreffende systemen kan worden geschaad. Door het SIKB (Stichting Infrastructuur Kwaliteitsboring Bodembeheer) is de interferentiesystematiek verder uitgewerkt in de  BUM- en de HUM- handleidingen voor gemeentelijk en provinciale overheden.

Gemeente: Maak een bodemenergieplan voor de woonwijk

Veel gemeenten, maar ook commerciële partijen maken gebruik van de mogelijkheid om een bodemenergieplan op te laten stellen door een adviesbureau, voor één of meerdere woonwijken tegelijk. Hiermee kan richting worden gegeven aan een optimaal gebruik van de mogelijkheden van bodemenergie voor nu en in de toekomst. Ook worden in het bodemenergieplan de regels waaraan we ons moeten houden meegenomen.  

Op deze wijze wordt de toepassing van bodemenergie op grote schaal van tevoren goed in kaart gebracht en kunnen we alle gebruikers, nu en in de toekomst, verzekeren van de bodem als duurzame energiebron.