Bodemenergie: de ideale duurzame energiebron voor ziekenhuizen

Op woensdag 9 oktober organiseerde het Gebruikersplatform Bodemenergie de workshop ‘Energietransitie en de rol van bodemenergie in ziekenhuizen’. En die rol blijkt bijzonder groot. Sterker nog, volgens veel aanwezigen en de meeste sprekers vormt bodemenergie de ideale duurzame energiebron om ziekenhuizen uiteindelijk volledig van het gas te halen. De workshop vond plaats in het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp; een mooi voorbeeld van een ziekenhuis waar bodemenergie een cruciale rol vervult.

Het Spaarne Gasthuis heeft al heel wat jaar de beschikking over een WKO-systeem (warmte-/koudeopslag – bodemenergie), waarmee het ziekenhuis wordt verwarmd en gekoeld. Maar sinds enkele jaren is de WKO-installatie vernieuwd en daardoor veel effectiever geworden, waardoor het gasverbruik zeer sterk daalde. Tijdens de workshop werd uit de doeken gedaan hoe dit is gerealiseerd en kwam ook een tweede praktijkcase uitgebreid aan bod, namelijk die van het Maxima MC in Veldhoven.

Verduurzaming ziekenhuizen in Nederland

Tijdens de workshop presenteerde Stefan van Heumen van TNO een interessante analyse van de mate van verduurzaming bij ziekenhuizen in heel Nederland. Voor die analyse zijn de cijfers van het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg belangrijk. Bij dat expertisecentrum zijn de portefeuilleroutekaarten Cure ingediend, en daaruit is veel informatie te halen. Een portefeuilleroutekaart laat zien op welke manier een organisatie wil werken aan de klimaatdoelen. De routekaart geeft per gebouw inzicht in de geplande maatregelen, de verwachtte CO2-reductie en de benodigde investeringen. De bestuurder stelt de routekaart vast, omdat hij/zij de verbindende schakel is tussen strategie, financiën en uitvoering.

Zo zijn er in totaal 92 portefeuilleroutekaarten ingediend door 8 UMC’s, 63 algemene ziekenhuizen en 21 categorale instellingen. 80 van die 92 routekaarten zijn inmiddels definitief, waarvan 59 bestuurlijk vastgesteld.

Opmerkelijk is bijvoorbeeld dat het aantal vierkante meters (op dit moment 9,45 miljoen m2 bruto vloeroppervlak) tot 2030 met 6% daalt. De geplande nieuwbouw tot 2030 is inmiddels in beeld, maar voor de jaren daarna is dat beeld nog niet overal duidelijk. Het gasverbruik van de 92 instellingen die nu de routekaart hebben ingeleverd bedraagt gemiddeld 28 m3 per m2 bruto vloeroppervlak. Uit de prognoses die door de instellingen zijn ingediend, blijkt dat het gasverbruik in 2030 daalt naar gemiddeld 10 m3 per m2 bruto vloeroppervlak. De CO2-emissie van al deze ziekenhuizen zal in 2030 zo’n 68% lager zijn dan in het referentiejaar.

Stijging van elektraverbruik

Wat de komende jaren in de ziekenhuizen wel zal stijgen, is het elektriciteitsgebruik. Op dit moment gebruiken de ziekenhuizen gemiddeld 102 kWh per m2 bruto vloeroppervlak. Volgens de prognoses stijgt de inkoop van stroom naar gemiddeld 136 kWh per m2 bruto vloeroppervlak. Ten opzichte van het referentiejaar neemt het totale elektriciteitsgebruik in 2030 toe met 26%. Wel gaat de eigen opwekking van elektriciteit via pv-installaties omhoog van 19.725.000 kWh nu naar 51.603.000 kWh in 2030. Dit is ongeveer 9% van alle ingekochte stroom.

In ziekenhuizen wordt veel gewerkt met warmte-krachtkoppeling. Een installatie voor warmte-krachtkoppeling (wkk) is een elektriciteitscentrale in het klein. Terwijl gewone elektriciteitscentrales hun restwarmte meestal ongebruikt laten, zet een wkk die warmte in om gebouwen te verwarmen. Van alle 92 ziekenhuizen willen 33 ziekenhuizen naar 2030 hun wkk-installatie afschalen.

Maar liefst 41 ziekenhuizen heeft al een WKO-systeem of neemt deze in de periode tot 2040 in gebruik. 28 ziekenhuizen hebben een aansluiting op een warmtenet of krijgen deze nog voor 2030. Warmte- en koudeopslag wordt door veel ziekenhuizen gezien als dé oplossing voor het reduceren van de directe CO2-emissie.