Sociaaleconomische impactanalyse van het agrocomplex in Gelderland

Boeren en agrobedrijven houden er nu vaak al rekening mee dat er grote veranderingen op hun afkomen. Ze kijken hierbij bijvoorbeeld naar alternatieve ontwikkeltrajecten of een heroriëntering. Nu is het belangrijk dat de provincie de boeren, agrobedrijven en gemeenten ondersteunt, zodat bedrijfsaanpassing en -verbreding goed mogelijk is. Ik werkte mee aan een advies voor de provincie Gelderland voor een toekomstperspectief voor de Gelderse landbouwsector. Een belangrijke en interessante opdracht.

Samen met collega’s van Arcadis en DLV Advies werkte ik aan een sociaaleconomische impactanalyse (SEIA) voor provincie Gelderland. We analyseerden de werkgelegenheid aan de hand van data, onderzochten de toegevoegde waarde van de sector, namen interviews af met agrobedrijven en stelden daarmee aanbevelingen en aandachtspunten op. Met dit advies kan de provincie vervolgstappen nemen om de landbouwtransitie goed aan te pakken.

Invloed agrarische ontwikkelingen op agrobedrijven

We schatten met deze analyse de gevolgen in van ontwikkelingen in de primaire agrarische sector op de eerste schil in het agrocomplex. Ik leg het even uit: deze eerste schil bestaat uit bedrijven die direct te maken hebben met het boerenbedrijf zelf, zoals toeleveranciers van veevoer, stallenbouwers, zuivelfabrieken, mestverwerkers of slachterijen. Het gaat dus om alle toeleverende, verwerkende en afvoerende diensten.

In deze SEIA zochten we uit voor welke sectoren we een toename of afname in werkgelegenheid verwachten en in hoeverre het mogelijk wegvallen van arbeidsplaatsen lokaal of regionaal sociaaleconomische consequenties heeft. We onderzochten onder andere welke plekken in de keten (ook wel ‘hotspots’) de grootste impact gaan ervaren. Binnen Gelderland zullen vooral agrobedrijven rondom de kalverhouderij en melkveehouderij een flinke krimp tegemoet zien, met een concentratie in specifieke kernen zoals Apeldoorn, Nijkerk, Steenderen, Groenlo en Scherpenzeel. Daarnaast brachten we de groeikansen in beeld voor plantaardige sectoren als de akker- en tuinbouw en paddenstoelenteelt. In de plantaardige sectoren verwachten we komende jaren een zekere groei vanwege marktontwikkelingen en toenemende intensivering. Dit zal hoogstwaarschijnlijk ook voor groei zorgen bij de agrobedrijven in de rest van de keten.

Tot slot gaven we concrete aanbevelingen aan de provincie, andere overheden en de landbouwsector. Denk daarbij aan advies voor beleid en ondersteuning, het faciliteren van innoveren in plaats van saneren, het ondersteunen van bedrijfsverbreding en de mogelijkheden binnen het VAB-beleid.

SEIA voor NLPG

Sociaaleconomische impactanalyses (SEIA) maken onderdeel uit van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) in Nederland; een programma voor de landbouw dat veel losmaakt in Nederland. Hierin komen allerlei opgaven samen zoals de stikstofcrisis, landbouwtransitie en Kader Richtlijn Water (KRW). Dit vraagt om een integrale aanpak en een brede systeemtransitie. Elke provincie moest voor het NPLG haar provinciale programma onderbouwen met een SEIA, waarin wordt aangegeven wat de effecten zijn van het NPLG op zaken als werkgelegenheid, de lokale economie, maar ook op sociale zaken als leefbaarheid en voorzieningen.

Ik verwacht dat onze conclusies perspectief bieden aan de provincie Gelderland en ze de landbouwtransitie doelmatiger en soepeler kunnen laten verlopen door de kansen die er zijn optimaal te verzilveren. Niet alleen ben ik trots dat we met dit project bijdragen aan een toekomstperspectief voor de Gelderse landbouw, ook heb ik veel geleerd van de bedrijven uit de sector tijdens de interviews die we tijdens dit project hebben afgenomen. De agrobedrijven weten welke veranderingen er ophanden zijn en houden hier vaak al rekening mee. Nu is de provincie aan zet.

Auteur: Lara Welling, Junior Adviseur Energietransitie en Beleid.