De Nederlandse industrie als groene belofte

De Nederlandse industrie staat op een cruciaal punt. De EU dwingt de industrie en de elektriciteitssector om in 2040 volledig emissievrij te zijn. Daar is nog veel actie voor nodig. Laten we zorgen dat Nederland wel de uitstoot maar niet de hele industrie elimineert.

Grote bedrijven moeten voor hun uitstoot emissierechten kopen in het Europese emissiehandelssysteem (ETS). De beschikbare CO2-rechten zitten op een glijbaan omlaag: in 2030 zijn er 62% minder dan in 2005. In 2039 worden de laatste CO2-rechten verkocht. In 2040 is een fabriek dus CO2-vrij - of verdwenen.

Sterke industrie

Die CO2-reductie is hard nodig voor het klimaat. Nederland heeft een sterke industrie, als onderdeel van een groot industrieel cluster, inclusief Antwerpen en het Rijn-Roergebied. Samen vormen ze een stevige economische basis, verbonden met vele waardeketens. De Nederlandse industrie verlaagde de uitstoot sinds 1990 met 42,8%, volgens het Planbureau voor de Leefomgeving. Het is verstandig om daarop voort te bouwen en in te zetten op duurzame industrie in Nederland.

• We moeten in staat zijn om cruciale producten in Europa te produceren, onafhankelijk van instabiele regio's. Nederland heeft zeer goede vestigingsvoorwaarden, zoals de ligging aan de Noordzee.
• Ten tweede voor onze eigen voetafdruk, bijvoorbeeld van staal of chemische producten die we gebruiken. Het wegbonjouren van fabrieken biedt geen enkele garantie dat we duurzame producten kunnen importeren.
• Ten derde biedt een groene industrie Nederland nieuwe economische kansen. De bestaanszekerheid van mensen is gekoppeld aan een sterke economie – die ook duurzaam moet zijn voor de ‘voortbestaanszekerheid’ op onze planeet.

Onderzoek van het Sustainable Industry Lab toont dat onze industrie volledig kan verduurzamen, mede dankzij duurzame energie van de Noordzee. De bedrijven zijn vaak mondiale spelers met veel kennis en kunde. Zij kunnen snel op schaal verduurzamen. Wij merken een groeiende wil en tegelijkertijd onzekerheid en praktische obstakels. Is de gewenste duurzame energie er wel en is die betaalbaar? Krijg ik een aansluiting voor elektriciteit, warmte, koolstof of waterstof? Hoe lang moet ik wachten op een vergunning en hoe zit het met stikstof?

Duidelijke agenda

Een sterke en groene industrie vraagt om een duidelijke agenda van de overheid:

1. Regel excellente randvoorwaarden. Snelle vergunningen, een stikstofvrijstelling voor de energietransitie, energie-infrastructuur en lage rente voor de kapitaalintensieve investeringen.
2. Koppel financiële ondersteuning voor groene investeringen aan een concreet stappenplan om uiterlijk 2040 emissievrij te zijn. Dit is nodig gezien de schaarse middelen, ruimte en infrastructuur, die ook beschikbaar moet zijn voor nieuwe bedrijven. De tijd is kort tot 2040. Wees eerlijk over keuzes, doe dat op basis van toekomstperspectief. Gebruik de maatwerkafspraken om de verbeeldingskracht van grote uitstoters te prikkelen, en streef naar maatwerkafspraken met duurzame uitdagers.
3. Zorg dat de verduurzaming van de energievraag hand in hand gaat met de ontwikkeling van nieuwe, duurzame energie. Verduurzaming van de hele keten is nodig maar het concrete beleid is nu vooral gericht op stukjes van de keten. Stimuleer juist gezamenlijke projecten, waarin vraag en aanbod gelijktijdig worden ontwikkeld als duurzaam energiesysteem.
4. Duurzame keuzes moeten consequent lonen. Fiscale voordelen voor grootverbruik van fossiele energie worden afgebouwd. Grootverbruikerskortingen kunnen wel blijven bestaan voor duurzame energie. Dit is een stimulans om snel meer duurzame energie te ontwikkelen en de duurzame industrie concurrerend te maken.

Kortom, zet alle ballen op een uitstootvrije industrie in 2040 en schets een eerlijk en wenkend perspectief. Zo kunnen grote bedrijven groen worden, en kunnen groene bedrijven groot worden.

Auteurs: Olof van der Gaag (voorzitter NVDE) en Florian van Keulen (Lead consultant verduurzaming industrie Arcadis)

Een variant van dit artikel verscheen eerder in Energeia.