Schade van drugs in haven kostbaarder dan controle

De drugsproblematiek in de Rotterdamse haven lijkt de laatste jaren fors toegenomen. De onderschepte hoeveelheden nemen jaarlijks toe, evenals het aantal betrapte uithalers. Het volume aan drugs dat daadwerkelijk door de Rotterdamse haven Nederland binnenkomt, is naar alle waarschijnlijkheid nog veel harder gestegen. Hoewel er meer en meer aandacht is voor deze ontwikkelingen, worden noodzakelijke investeringen nog te vaak als te duur verondersteld. Dat gaat echter voorbij aan de economische en maatschappelijke kosten die uit deze drugsproblematiek voortvloeien. 

Maatregelen om de problemen aan te pakken, kosten in de Rotterdamse haven al snel geld. Alles is immers ingericht op snelheid. De doorvoer dient snel, sneller, snelst te gebeuren en elke extra controlestap betekent vertraging, wat mogelijk een verlies van marktpositie ten opzichte van andere havens betekent. In de haven gaat het om doorlooptijd; economisch belang gaat boven maatschappelijk belang. Ik pleit er daarentegen voor om voortaan elke container te controleren.

Momenteel selecteert kunstmatige intelligentie verdachte containers voor controle. Dat systeem is bij lange na niet waterdicht. Daaraan kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen, zo kan iemand met de identificatienummers hebben gesjoemeld. Realistischer is dat de tijdsdruk een rol speelt in de keuze om een container al dan niet te inspecteren, waardoor de douane slechts een fractie van de containers die het zou moeten controleren daadwerkelijk onderzoekt. Ook zijn deze steekproeven in de kern niet effectief. Wanneer een route weinig drugsvangsten oplevert en dus in de ogen van de douane veilig lijkt te zijn, maken criminelen hier dankbaar gebruik van en verleggen zij hun aanvoerlijnen naar deze routes.

Dat heeft niet alleen tot gevolg dat drugs door het net glippen, ook de daaruit voortkomende ondermijning heeft zijn weerslag. Havenpersoneel komt in mogelijk gevaarlijke situaties terecht wanneer het uithalers betrapt, krijgt te maken met intimidatie en bedreigingen door ronselaars en loopt het risico in de drugscriminaliteit verzeild te raken.

De Eerste Kamer heeft het strafbaar stellen van illegaal verblijf op logistieke terreinen in november reeds goedgekeurd. Gevangenisstraffen van maximaal één jaar – of twee als er sprake is van binnendringen – gaan op zichzelf het echter probleem niet oplossen. Het risico van een gevangenisstraf leidt enkel tot beter betaalde en bij ontdekking gevaarlijkere uithalers. Het afschrikwekkend effect op uithalers is beperkt en dat geldt nog meer voor hun opdrachtgevers.

Laatstgenoemden pak je vooral op de centen, door zoveel mogelijk drugs te onderscheppen en te vernietigen. Daartoe dient élke container te worden gecontroleerd. Anders blijf je achter de bal aan lopen. Criminelen zijn niet achterlijk, dat geldt voor de meesten althans. En ja, alles controleren kan betekenen dat de doorlooptijd omlaag gaat. Dat is een politieke keuze. Daar staat tegenover de eveneens politieke keuze om meer te investeren om zo de doorlooptijd van een container alsnog zo kort mogelijk houden. Dat kan gaan om investeringen in techniek – zoals scanners, drones en sensoren – en in mensen – bijvoorbeeld door trainingen en hogere salarissen. Dergelijke scanners kunnen in één keer een hele container ‘pakken’. Bij een groen sein mag de container door, bij een rood sein wordt deze aan de kant gezet.

Tot nu toe zijn dergelijke oplossingen vaak te duur bevonden, maar dan vergeet men dat, naast de inzet van mensen en middelen, de maatschappelijke kosten heel hoog zijn. Ondernemers moeten bereid zijn om in verregaande mate mee te investeren en zo niet, dan zouden zij dat moeten zijn. Het is namelijk ook in hun maatschappelijke en bovenal economische belang dat de doorvoertijd zo kort en de pakkans zo hoog mogelijk is. Ondernemers kunnen direct mee investeren in de noodzakelijke technologieën, maar bijvoorbeeld ook het terrein of het personeel beschikbaar stellen.

Daarbij zouden ook de andere grote Europese havens zich solidair moeten tonen en bereid moeten zijn om dezelfde controles te implementeren, ten koste van de doorvoertijden. Als de pakkans in Rotterdam te hoog wordt, verplaatsen de criminelen hun activiteiten namelijk maar al te eenvoudig naar Antwerpen, Hamburg en de andere Rotterdamse concurrenten.

Jeroen Lugte, voormalig algemeen directeur afdeling Gemeentebelastingen en afdeling Stadstoezicht bij de gemeente Rotterdam