Fors hogere dwangsom voor COA om Ter Apel

Voor elke keer dat er meer dan 2000 asielzoekers bij het aanmeldcentrum in het Groningse Ter Apel zijn, moet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) een boete van 50.000 euro betalen aan de gemeente Westerwolde. De boete kan in totaal oplopen tot 5 miljoen euro.

Dwangsom geldt ook overdag

Dat heeft de rechter in Groningen bepaald in het tweede kort geding van de gemeente tegen het opvangorgaan. De geldstraf is lager dan de 75.000 euro die was geëist, maar flink hoger dan na de eerste rechtsgang, toen voor elke overtreding 15.000 euro betaald moest worden. De nieuwe dwangsom geldt voor elk moment van de dag dat er meer mensen dan afgesproken op het terrein zijn, en gaat dus niet alleen over het aantal mensen dat er overnacht.

Tot nu toe telde het COA het aantal beslapen bedden om te bepalen hoeveel mensen aanwezig zijn. Maar Westerwolde stelt dat er nog meer mensen op het terrein zijn overdag. Zo worden asielzoekers die de nacht elders hebben doorgebracht, zoals bij noodopvangplekken, in de ochtend weer naar Ter Apel gebracht voor het vervolg van hun asieltraject. Volgens de gemeente, waarbinnen het aanmeldcentrum ligt, dragen ze bij aan de drukte en vele bewegingen op het terrein. De rechter is het met deze redenering eens en stelt dat er dagelijks een bezetting van 120 tot 140 procent op het terrein is.

Veiligheidsrisico’s

De gemeente Westerwolde stelt ook, gesteund door onderzoeken van inspecties, dat door de drukte overlast en veiligheidsrisico's toenemen voor zowel de asielzoekers als de COA-medewerkers en de omgeving. Ook daar gaat de rechter in mee. Het COA zal meer moeten doen om dat te voorkomen. De dwangsom geldt volgens de rechter als prikkel om het orgaan daartoe te bewegen.

Boete verandert niets

Begin dit jaar zei het COA nog dat een boete niet nodig zou zijn. Het orgaan verwachtte zich snel aan de bestuursafspraak te kunnen houden. Dat bleek niet het geval. Het maximumbedrag van 1,5 miljoen euro dat toen op de dwangsom lag, werd in minder dan vier maanden begin juni gehaald. Nu beweert het COA dat een nieuwe, hogere boete niets zal veranderen voor de werkwijze van het orgaan. Het zegt er al alles aan te doen zich aan de afspraak te houden, maar doordat locaties in het land vol zitten en gemeenten weinig nieuwe plekken beschikbaar stellen, kan het niet meer doen. Een boete zou daar geen verandering in brengen. Begin dit jaar zei het COA nog dat een boete niet nodig zou zijn. Het orgaan verwachtte zich snel aan de bestuursafspraak te kunnen houden. Dat bleek niet het geval. Het maximumbedrag van 1,5 miljoen euro dat toen op de dwangsom lag, werd in minder dan vier maanden begin juni bereikt. Nu beweert het COA dat een nieuwe, hogere boete niets zal veranderen voor de werkwijze van het orgaan. Het zegt er al alles aan te doen zich aan de afspraak te houden, maar doordat locaties in het land vol zitten en gemeenten weinig nieuwe plekken beschikbaar stellen, kan het niet meer doen. Een boete zou daar geen verandering in brengen.

Andere keuzes

Burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde meent dat de nieuwe dwangsom ‘een belangrijke stap is in het veilig maken van Ter Apell, voor de inwoners, middenstanders, maar ook voor de medewerkers van het COA en de asielzoekers die in Ter Apel verblijven’. De rechter gaf volgens Velema duidelijk aan dat het COA andere keuzes had kunnen maken, dan wel meer inspanningen had kunnen doen om het overvolle Ter Apel te ontlasten en asielzoekers te spreiden over het land. ‘Dus daar zijn we blij mee.’

COA-bestuurder Joeri Kapteijns meent dat asielminister Marjolein Faber zal moeten kiezen: of een dwangsom betalen aan Westerwolde, of mensen dwingen buiten te slapen om die dwangsom te voorkomen. De minister zal dit volgens Kapteijns moeten besluiten, omdat het om geld van het Rijk gaat. ‘Die keuze zal dus ook door de minister van Asiel en Migratie gemaakt moeten worden. Wat is belangrijker: gaan we het geld betalen, of gaan we de poort dichtdoen?’ Kapteijns noemt de uitspraak van de rechter teleurstellend. Hij ervaart 'weinig begrip' voor de complexe situatie waar het COA voor staat. De organisatie doet er al 'alles' aan, maar het lukt niet om het aantal mensen in het aanmeldcentrum onder het maximum te houden. Zo overnachtten er dit weekend telkens ruim 2100 mensen.

Kan zo niet langer

De uitspraak van de rechter laat volgens asielminister Marjolein Faber zien ‘dat de situatie zo niet langer kan’. De bewindsvrouw hamert vooral op het belang van het verlagen van de instroom. 'De bewoners in de gemeente Westerwolde lijden al te lang onder de hoge bezetting in Ter Apel', zegt de bewindsvrouw in een reactie via haar woordvoerder. 'Daarom moet de instroom zo snel mogelijk maximaal beperkt worden en moeten mensen die hier niet mogen blijven vertrekken.' Ze wijst op het 'strengste asielbeleid ooit' dat het kabinet wil invoeren.

Ook blijft het COA eraan werken de bezetting onder de 2000 personen te brengen. 'Daarover blijven we ook met de gemeente Westerwolde in gesprek', voegt Faber toe. De burgemeester van die gemeente, Jaap Velema, zei woensdag juist al vier weken te wachten op een reactie van Faber op zijn uitnodiging om te kijken in Ter Apel.

Het COA heeft nog twee weken om het aantal mensen in Ter Apel naar beneden te krijgen, daarna gaat de dwangsom in.