‘Vooral respect voor regionale verschei­denheid nodig’

De regionale aanpak van grote opgaven kent belangrijke voordelen en risico’s. Dat blijkt uit de essaybundel ‘Brede welvaart, grote opgaven!’ die de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) uitbracht in aanloop naar de Dag van de Financiële Verhoudingen, die vandaag plaatsvindt.

'In nagenoeg alle essays neemt de regio een centrale plaats in’, schrijft Gerber van Nijendaal, plaatsvervangend secretaris voor de ROB, in de inleiding van de essaybundel. ‘Dat is opmerkelijk omdat de regio binnen Nederlandse bestuurlijke verhoudingen geen eenduidige afgebakende bestuurlijke eenheid is. Voor elk probleem lijken we een andere re­gionale eenheid, schaal en structuur te kiezen.’ Verschillende essays roepen op tot meer eenduidige regionale bestuurlijke structuur.

Weemoed

‘Een financiële impuls voor de regio kan het sluitstuk en de katalysator zijn voor een volwaardige plek van de regio in het openbaar bestuur’, schrijft bijvoorbeeld Ard Schilder, directeur-secretaris van de Zuidelijke Rekenkamer. Schilder ziet regionale bekostiging als mogelijkheid om de verslechterde verhoudingen tussen rijk en regio te doorbreken. In dat geval moet men zich niet tegen laten houden door wetten, praktische bezwaren of ‘weemoedigheid om het verlies van de vertrouwde financiële verhoudingen zoals we die nu kennen’.

‘Als het de liefde tussen de bestuurslagen kan te­rugbrengen en burgers het gevoel kan geven deelgenoot te zijn van hun eigen toekomst, is een wereld van brede welvaart binnen handbereik.’

Doeltreffendheid, doelmatig­heid en draagvlak

De grotere rol voor regio’s in het oplossen van de belangrijke opgaven waar Nederland voor staat is volgens Henri de Groot, hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam, op veel manieren te legitimeren.

‘Maar het vergt substan­tiële investeringen in uitvoeringscapaciteit, evenwichtige verhoudingen tussen rijk en regio, meer ruimte voor een vergroting van het lokale belastinggebied (bijvoorbeeld via uitbreiding van het erfpachtstelsel), en behoud van solidariteit tussen regio’s.’

De nieuwe vormen van regionale samenwerking hebben vooral risico’s voor Rutte IV, stelt econoom Wimar Bolhuis. ‘Veelal missen ze een dui­delijke en instrumentele juridische fundering.’ Voor de bekostiging zal dit kabinet volgens de econoom ‘altijd moeten kiezen tussen de waarden doeltreffendheid, doelmatig­heid en draagvlak. Deze politieke keuze bepaalt de vormgeving van het regionaal overheidsbeleid en daarmee de bekostiging. Dit geeft aanknopingspunten voor de governance.’

Voorkeuren

Het is duidelijk dat er maatwerk nodig is voor het nastreven van brede welvaart, vat Van Nijendaal samen in zijn inleiding. Die zal niet overal hetzelfde zijn, maar er moet ruimte zijn voor lokale en regionale voorkeuren. Het rijk moet de regio actief betrekken en meenemen. Behalve geld, overreding en bevoegdheden is er vooral aandacht en respect voor de verscheidenheid nodig. ‘Het afwentelen of het afkopen van lasten is een voedingsbodem voor regionaal onbehagen.’