VNG-bestuur mag strategie voortzetten

De VNG-leden hebben tijdens de extra ALV met een overweldigende meerderheid ingestemd met de resolutie die het VNG-bestuur de ruimte geeft om de huidige onderhandelingsstrategie richting het kabinet voort te zetten. Die is erop gericht om bij het kabinet balans in de gemeentelijke taken en middelen voor elkaar te krijgen en als die uitblijft een escalatiestrategie voor te leggen aan de leden.

Verkeerde timing

De enige motie die werd ontraden door het VNG-bestuur haalde het niet. De gemeente Zaanstad wilde dat de escalatiestrategie over een maand bij de reguliere algemene ledenvergadering al zou worden onthuld. Wethouder Stefanie Onclin maakte duidelijk dat het water gemeenten nu al aan de lippen staat en tekorten worden gemerkt. Maar hoewel VNG-voorzitter Sharon Dijksma het eens was met de inhoud van de motie, vond ze de timing verkeerd. ‘Timing is heel belangrijk. Nooit beginnen met slaan als je nog aan tafel zit.’ Ze wil eerst in gesprek met het nieuwe kabinet, maar liet al eerder weten ook op ‘het slechtste’ te zijn voorbereid. Een plan B is al in de maak. ‘Je moet met de vuist slaan als die het best gevoeld wordt.’ De VNG-leden waren het met haar eens, al was de meerderheid (57 procent stemde tegen de motie) een stuk kleiner dan voor de voorgaande moties en de resolutie.

Meest miserabele begroting

Dat er grote zorgen zijn over de financiën van gemeenten mag geen verrassing zijn. Tachtig procent van de gemeenten krijgt hun begroting niet meerjarig sluitend. Dijksma zelf sprak al over een ‘horrorbegroting’ in haar eigen gemeente Utrecht en wees erop dat de meeste gemeenten al de ‘meest miserabele begroting’ in tijden al hebben moeten voorleggen aan de raad. Ook de motie-indieners staken hun zorgen niet onder stoelen of banken. Inspreker Hanneke Steen, wethouder in Hengelo, sloot zich erbij aan, en wees daarbij op de secundaire effecten die het hoofdlijnenakkoord kan hebben. Halveren van het eigen risico in combinatie met personeelstekort in de zorg ‘krijgt zijn weerslag in gemeenten’. ‘Het afschaffen van de subsidie voor de maatschappelijke diensttijd kunnen we niet zelf oppakken.’ Dijksma vulde aan dat er rond jeugdzorg en de Wmo nog ‘veel werk’ is te doen en ook op andere onderwerpen. ‘We proberen die van tafel te beuken.’

Escalatiestrategie op inhoud

Floor Vermeulen, burgemeester van Wageningen, ging ook in op het hoofdlijnenakkoord. Volgens hem is deze ‘nog niet af, maar zijn ze gestopt met schrijven’. Hij riep het VNG-bestuur op om niet alleen een escalatiestrategie op financiën voor te bereiden, maar ook op de inhoud. ‘Ontwikkel daar ook een strategie voor.’ Dijksma gaf hem gelijk. ‘We willen tegelijk messcherp zijn en de waardigheid van het beleid in de gaten houden. En we zijn bereid en voorbereid om ook op de inhoud te kunnen escaleren.’ In haar inleiding zei Dijksma al dat de lokale overheid ‘in de frontlinie’ staat, nu het overal in de samenleving ‘piept en kraakt’. ‘Burgemeesters, wethouders en raadsleden vangen als eerste de klappen op.’ De bestuurders zijn niet van suiker, ‘maar de werkelijkheid is weerbarstig’. ‘Gemeenten zijn de onmisbare schakel in het herstellen van vertrouwen in instituties. Het wantrouwen is groot.’

Hard geknokt

Over het overleg met het (demissionaire) kabinet en het resultaat zegt ze dat het kabinet ook had kunnen zeggen: na ons de zondvloed. ‘We hebben wel hard moeten knokken voor iets wat voor ons essentieel was: de gehate en zeer onterechte opschalingskorting is van tafel.’ Dijksma weet dat de gemeenten daar een eenmalige prijs voor moeten betalen, want gemeenten worden volgend jaar met bijna 700 miljoen gekort. ‘Dat is een korte en hevige pijn, maar we zijn wel af van de meer fundamentele pijn.’ Een beter onderhandelingsresultaat was niet mogelijk, concludeerde zij en de andere onderhandelaars, directeur Leonard Geluk, Saskia Bruines (financiën) en VNG-vicevoorzitter Mark Boumans die het eerste overleg ‘redelijk onthutsend’ noemde.

Zorgen over asielplannen

Dijksma ziet het resultaat als een tussenstap en noemt het uitwerken van het hoofdlijnenakkoord een ‘kans’, al zijn er ook veel zorgen over de asielplannen. ‘Met name het nu al intrekken van de Spreidingswet zorgt voor enorme onrust in gemeenten.’ Ze wil dat de nieuwe bewindspersoon zich realiseert dat de wet pas weg kan ‘als het huis op orde is’. ‘Anders wordt de huidige opvangcrisis alleen maar groter en moeten gemeenten de rondstruinende mensen van straat halen en iets met overlast doen.’

Ondergrens bewaken

Dijksma wil ‘stevig in haar schoenen staan’ in gesprek met het kabinet, en ook constructief zijn. ‘We zullen er moeten staan en ten strijde gaan waar het nodig is.’ De VNG zal een ‘ondergrens’ bewaken en bepleiten dat er genoeg middelen en mensen nodig zijn om een ‘betrouwbare, nabije gemeente te zijn voor inwoners’. ‘Ik ga ervan uit dat het nieuwe kabinet dat ziet en voelt.’ Ze wijst op een ‘aanvalsplan in wording’. ‘Maar inwoners hebben er niks aan als we hier staan als burgemeesters in oorlogstijd. Mensen hebben oplossingen nodig. We zullen ook onze defensie op orde maken. We will prepare for the worst, but fight for the best.’