Verscherpt toezicht: BNG heeft 1 miljard euro extra nodig

‘Nogal wrang’, noemt Carel van Eykelenburg , bestuursvoorzitter van de BNG het. In 2006 en 2007 keerde BNG een superdividend van 1 miljard euro uit aan de aandeelhouders: de Nederlandse staat, gemeenten, provincies en een waterschap. BNG was het daar toen niet mee eens. Nu heeft de bank 1 miljard nodig om aan de nieuwe solvabiliteitseisen te voldoen. ‘Wij hebben de kredietcrisis ook niet zien aankomen. Maar dat superdividend hadden we nu goed kunnen gebruiken.’

Het gaat uitstekend met de BNG. De kredietcrisis versterkte de positie van de bank. De winst over 2010 is iets lager dan in 2009, die met 278 miljoen euro weer driekwart hoger was dan in ‘crisisjaar’ 2008. De dividenduitkering zal dit jaar vergelijkbaar zijn met die in 2009 (139 miljoen).

Het aantal leningen dat BNG vorig jaar uitzette verdubbelde bijna ten opzichte van 2009. Het marktaandeel van BNG in kredieten aan met name corporaties, maar ook aan overheden, zorg en onderwijs, steeg sterk. Gemeenten en provincies brachten honderden miljoenen verkoopopbrengsten van Essent en Nuon naar BNG om te beleggen. En Van Eykelenburg zelf mocht 3 jaar op rij de prijs voor twee-na-veiligste bank ter wereld ophalen.

De BNG voltooide kort voor de kredietcrisis een reorganisatie. ICT en betalingsverkeer zijn uitbesteed; de organisatie past nu in één gebouw in plaats van drie. ‘Wij hebben veel zaken al geregeld die andere banken tijdens de crisis moesten aanpakken. Dat is een geluk geweest.’

De hoogste score voor kredietwaardigheid (AAA) die BNG van de internationale ratingbureaus krijgt, levert veel profijt op. ‘Ook op het diepst van de crisis is onze financiële positie nooit ter discussie geweest’, aldus de bestuursvoorzitter.

BNG dankt zijn riante liquiditeitspositie aan het feit dat de publieke partijen waaraan geld wordt uitgeleend financieel zeer betrouwbaar zijn. ‘De leningen die wij afgeven aan de publieke sector hebben een zeer lage marge, maar daar staat tegenover dat we weinig risico lopen. Er heeft sinds de start van de BNG in 1914 nog nooit een gemeente zijn lening niet afbetaald.’

BNG heeft de hoogste kredietrating hard nodig, want de bank kan geen spaargeld ophalen in de particuliere markt. Al het geld moet worden geleend op de kapitaalmarkt. Daar betekent een hoge rating lage rentes. En dat voordeel wordt vervolgens verzilverd door de publieke sector. Die kan goedkoop lenen bij BNG en profiteert ook als aandeelhouder van de winst. ‘Wij besparen jaarlijks 200 miljoen euro voor de Nederlandse samenleving.’

Overheden klopten de afgelopen 2 jaar vaker aan bij de BNG. Door de lage rente werden met name vorig jaar veel leningen opnieuw voor lange periode afgesloten. Ook tijdens de kredietcrisis konden klanten gewoon bij BNG blijven lenen. ‘Wij hadden geen moeite om geld op te halen op de kapitaalmarkt, al moesten ook wij daarvoor meer rente betalen. Maar we hoefden geen nee te verkopen, zoals andere banken. Wij hebben de publieke sector liquide gehouden tijdens de crisis.’

Ingrijpende effecten

En nu doet zich ineens de paradoxale situatie voor dat de kredietcrisis amper vat heeft gehad op de BNG, terwijl de maatregelen om een volgende crisis te voorkomen wel ingrijpende effecten kunnen hebben.

Een van de voorstellen van het Bazels comité voor bankentoezicht onder leiding van Nout Wellink is een betere verhouding tussen het eigen vermogen en de balanswaarde van een bank, de zogenaamde hefboomratio. BNG hield daar tot nu toe 2 procent voor aan: voor elk miljoen eigen vermogen mag dan 50 miljoen worden uitgeleend. Volgens Bazel III moet dat 3 procent worden. Er mag dus nog maar 33 miljoen per miljoen eigen vermogen worden uitgeleend. Het voorstel moet ervoor zorgen dat banken een grotere vermogensbuffer aanhouden.

Van Eykelenburg is het eens met de strengere regelgeving, al klaagt ook hij over de toegenomen administratieve druk. Aan de meeste nieuwe eisen voldoet BNG al. Maar de nieuwe hefboomeis doet pijn. Ten onrechte, stelt Van Eykelenburg, die vindt dat publieke banken zoals BNG, maar ook de Nederlandse Waterschapsbank, een uitzonderingspositie moeten krijgen. ‘

Alle banken worden over één kam geschoren. Maar je kunt ons niet vergelijken met Goldman Sachs. 90 procent van onze leningen is solvabiliteitsvrij, dat wil zeggen dat we er feitelijk geen kredietrisico op lopen. Andere banken lopen veel meer risico. Toch gaat die 3 procent voor iedereen gelden. Dat doet geen recht aan onze bijzondere positie.’

Dat andere banken óók 3 procent eigen buffervermogen moeten hebben en de relatieve positie van BNG dus gelijk blijft, is volgens Van Eykelenburg niet waar. ‘Andere banken zitten juist vanwege het hogere risico soms al op 3 procent of hoger. Die hoeven niets te doen. Bovendien kunnen gewone banken veel meer verdienen met hun solvabiliteitsplichtige krediet, leningen waar wél risico aan zit. Dat is bij ons maar 10 procent van het totaal, en dat kan niet sterk groeien.’

Uitzondering

Bazel III moet nog worden goedgekeurd door de Europese Unie. Volgens Van Eykelenburg hebben lidstaten de ruimte om bepaalde banken een uitzonderingspositie te geven. Dus probeert de BNG-baas zoveel mogelijk krachten te mobiliseren om zijn bank voor de nieuwe hefboomeis te behoeden.

Als BNG geen aparte status krijgt, is de opdracht duidelijk. Vóór 2018, het jaar dat de hefboomeis van kracht wordt, moet het eigen vermogen van 2 naar 3 procent. Bij de huidige balansomvang van 120 miljard gaat het dan om 1 miljard euro extra. Daar zijn verschillende methoden voor. BNG kan, zoals Rabo dat deed, eigen vermogen ‘kopen’ via achtergestelde leningen. Dat geld mag worden opgeteld bij het eigen vermogen, maar het is duur, want achtergestelde leningen vereisen een hoge rente.

Het binnenhalen van een nieuwe aandeelhouder, met eigen geld, is ook een optie. BNG heeft het voornemen om samen met de corporatiesector een dochterbank op te richten voor leningen aan corporaties. Corporaties, die geen aandeelhouder zijn in de BNG, worden in de nieuwe dochter wel aandeelhouder, maar dat zal niet voldoende zijn om het eigen vermogen op peil te brengen.

Het alternatief voor meer eigen vermogen is de balans ‘verkorten’. BNG kan bijvoorbeeld minder geld uitlenen. Dat betekent dat sommige klanten geen lening kunnen krijgen. Daardoor daalt ook de winst. Of BNG kan eigen leningen securitiseren: bundelen en doorverkopen, zodat ze van de balans gaan. Los van het feit dat securitiseren van leningen een besmet begrip is sinds dat op ruime schaal gebeurde met slechte Amerikaanse hypotheekleningen - de aanleiding voor de kredietcrisis - hangt ook hier een prijskaartje aan. BNG heeft het bovendien niet eerder gedaan.

De meest voor de hand liggende manier om het eigen vermogen te versterken, is de dividenduitkering de komende jaren bevriezen totdat het ontbrekende miljard is aangevuld. Daar zullen de aandeelhouders niet blij mee zijn. Maar het is kiezen uit kwaden, stelt Van Eykelenburg. ‘Als deze eis ook voor ons gaat gelden, moeten we ergens dat miljard vandaan halen. Dat zal hoe dan ook onze positie niet versterken. Het kost altijd geld en dat gaat, gegeven onze doelstelling en doelgroep, ten koste van de maatschappij. Terwijl het onnodig is.’