Terugrekenen
Pleidooi van columnist Jan Verhagen om de jaarrekeningen interessanter te maken, waar door ze interessanter worden.
Politici vinden de begroting met de toekomstplannen altijd veel interessanter dan de verantwoording over het afgelopen jaar. En gelijk hebben ze. De krant van morgen is ook interessanter dan de krant van gisteren.
Er is bij de jaarverantwoording niets meer te beslissen, het is alleen maar vaststellen wat er het afgelopen jaar is gebeurd. De spannende zaken gaan meestal buiten de jaarverantwoording om. Bijvoorbeeld grote infrastructuurprojecten worden niet in één jaarrekening verantwoord, maar stukje bij beetje in de loop van het hele project – waardoor natuurlijk elk overzicht weg is.
De tekst van de jaarrekening is zelden nieuw. Het is vaak letterlijk gekopieerd van de begroting van anderhalf jaar geleden – soms zelfs zonder te proberen dat te verbergen. Een andere kwaal is de aanpassing van de begroting vlak voor het einde van het jaar, zodat vlak na het einde van het jaar weinig verschil meer overblijft tussen jaarrekening en begroting – een vorm van spelbederf.
Ook irritant is de grote hoeveelheid accountanttechniek die wel in de jaarrekening zit maar niet in de begroting. Sommige accountantsverslagen zijn tientallen pagina’s dik – die leest natuurlijk niemand en zijn alleen maar storend.
Verder is de inhoud van de jaarverantwoording erg voorspelbaar. Bijna alle doelstellingen van het afgelopen jaar zijn gehaald, niet omdat de gemeenten altijd fantastisch presteren maar vooral omdat de doelstellingen alleszins bescheiden zijn opgesteld. En waar de doelstellingen niet worden gehaald, is er een arsenaal aan smoezen beschikbaar met als gemeenschappelijk kenmerk dat het meestal aan anderen ligt en zelden aan de gemeente zelf.
Bovendien is het merkwaardig dat de jaarrekening van 2012 alleen maar wordt vergeleken met de begroting van 2012 en met de jaarrekening van 2011. Want tegelijkertijd zal de gemeente willen weten hoe doelmatig bepaalde uitgaven zijn geweest. Daarvoor zijn niet alleen de uitgaven en inkomsten van 2011 en 2012 nodig, maar ook van bijvoorbeeld 2009 en 2010. Doe dat dan in één keer!
Maak niet twee aparte verhalen, een met de jaarrekening en een ander met de doelmatigheidstoets, maar combineer die in de jaarrekening. De prestaties en de uitgaven in 2012 krijgen pas werkelijk een betekenis als ze vergeleken worden met die van meerdere voorgaande jaren. Pas dan is een trend te zien: levert de gemeente steeds meer prestaties voor minder geld, of doet ze steeds minder voor steeds meer geld, of wisselt het erg? Pas dan is te zien of de prestaties in 2012 knap werk waren, slecht werk, of puur toeval. Als we een beetje ons best doen, zijn zelfs een jaarverslag en een jaarrekening nog interessant te maken.
Bovenstaande verhaal is best grappig. In de eerste alinea wordt haarfijn uitgelegd waarom politici niet geinteresseerd zijn in de jaarrekening. Met dezelfde argumentatie kun je ook zeggen dat een aangepaste jaarrekening met nog meer uitleg niets zal opleveren. Het verleden is niet interessant en een leercurve zal er helemaal niet zijn.
Met begroting is het zelfs veel erger gesteld. De begrotingen bevatten schijnbaar gekopieerde stukken van de voorafgaande jaren. En niemand stoort zich eraan.
Zelfs de uitgebreide stukken van de accountant is niet interessant.
Beste mijnheer Verhagen, u bedoelt het goed, maar de waarden en normen van de particuliere sector kun je niet gebruiken of inzetten in de publieke sector. De verantwoordingsstukken voor bedrijven zijn belangrijk voor de eigenaren en belanghebbenden in deze bedrijven. Maar er zijn geen eigenaren in de publieke sector alleen maar burgers en gekozen bestuurders.
En de bestuurders zien zich zelf als huurders van de gekozen stoel, en zo besturen zijn zichzelf en het land.
Ik zie uw pleidooi als volgt: graag een kleine overheid omat deze continu bewijst, dat zij niet met de schaarse belastingmiddelen kan omgaan. Laat staan leert van haar fouten.