Kosten ambtenarenapparaat stijgen met ruim 16 miljard euro

De apparaatskosten van de overheid namen in 2023 met 9 procent toe tot 156,1 miljard euro. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. De apparaatskosten vormen ongeveer een derde van de totale overheidsuitgaven. Vooral bij de rijksoverheid en gemeenten namen de apparaatskosten relatief veel toe.

Apparaatskosten

De totale overheidsuitgaven bedroegen in 2023 461,2 miljard euro. De apparaatskosten, bestaande uit salarissen, organisatie-, huisvestings-, materieel-, en bijvoorbeeld automatiseringskosten, maken dus ruim een derde van het totaal aan overheidsuitgaven uit. Alleen de salarissen stegen in 2023 met in totaal 6,8 miljard euro. Het gaat overigens om voorlopige cijfers van het CBS. Voorgaande jaren bleek de stijging uiteindelijk nog hoger.

Miljarden meer

De grootste kostenpost binnen de apparaatskosten zijn ‘overige lokale overheden’. Dat zijn bekostigde onderwijsinstellingen (exclusief universiteiten) en lokale instellingen zonder winstoogmerk in handen van de overheid. Daar ging in 2023 43,2 miljard heen. Het rijk gaf zelf 35,9 miljard uit en gemeenten in totaal 33,3 miljard. Provincies en waterschappen besteedden respectievelijk 2,6- en 2,4 miljard aan apparaatskosten. De rest van het totale bedrag van 156,1 miljard euro werd uitgegeven door sociale zekerheidsfondsen, gemeenschappelijke regelingen en overige centrale overheden.

Sociale uitkeringen

Nog groter dan de kosten voor het ambtenarenapparaat zijn de uitgaven aan sociale uitkeringen. Dat zijn uitkeringen in geld of natura die bedoeld zijn om huishoudens financiële zekerheid te bieden tegen inkomsensrisico’s als ziekte, invaliditeit en arbeidsongeschiktheid. Ook huisvesting, onderwijs en zorguitgaven zoals uitkeringen via de Zorgverzekeringwet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz) worden tot de sociale uitkeringen gerekend.

Zorgkosten

De kosten voor sociale uitkeringen groeiden in 2023 beduidend meer dan in voorgaande jaren. De uitkeringslasten kwamen in 2023 uit op 218 miljard euro, ten opzichte van 195,9 miljard euro in 2022. Deze toename in 2023 is voor ongeveer een derde toe te schrijven aan verder stijgende zorgkosten via de Zvw en de Wlz. Ook de stijgende AOW-kosten dragen flink bij. Uitgedrukt als percentage van het bbp was er echter sprake van een lichte daling van de kosten voor sociale uitkeringen: van 43,3 procent naar 43,2 procent.

Lage schuldquote

Niet alle overheidsuitgaven namen in 2023 toe. Zo daalde het bedrag aan uitgekeerde subsidies, van 19,2 miljard euro in 2022 naar 18 miljard euro in 2023. Dat komt onder andere door het eindigen van coronagerelateerde maatregelen. De overheidsschuld liep in 2023 met een miljard euro op tot 481,5 miljard euro. Hiermee groeit de schuld beduidend minder hard dan in het voorgaande jaar, toen deze met 30,8 miljard euro toenam. Sinds het begin van de huidige meetmethode in 1995 lag alleen in 2006 en 2007 de schuldquote lager.