Transparante partijfinanciën dringend vereist

Deze zogenaamde cessieconstructies worden gepraktiseerd door de SP en steken zeer spitsvondig in elkaar. De kwestie speelt al lange jaren. Een paar kabinetten geleden kondigde de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Johan Remkes aan dat hier paal en perk aan zou worden gesteld. Opvolgend minister Guusje ter Horst begon al even krachtdadig aan het dossier, maar werd na het door haar geuite voornemen om aan de praktijk een einde te maken, nog dezelfde dag door Jan Marijnissen met veel verbaal geweld achter het behang geplakt.

Discussie over deze afdrachtregeling raakt bij de SP een open zenuw en iedere criticus daarvan, waaronder de schrijver van deze column, wordt zeer hardhandig aangepakt en op zijn minst als renegaat en slippendrager van het Europese monopoliekapitalisme weggezet. De gedachte van de SP-constructie is in de grond sympathiek. De redenering is als volgt: volksvertegenwoordigers krijgen ruime salarissen en vergoedingen. Om in leven te blijven, kan men met minder toe. Dat mindere is tevens een toonbeeld van solidariteit jegens de achterban, die het ook niet al te breed heeft.

De constructie steekt als volgt in elkaar: de SP-volksvertegenwoordiger stuurt een cessiebrief naar de betalende overheidsinstantie met het verzoek om het salaris te storten in de partijkas. De storting kan als gift worden afgetrokken van de inkomstenbelasting en dat levert een aardige overheidssubsidie op: tel uit je winst. De partij betaalt vervolgens een basisvergoeding aan de volksvertegenwoordiger en deze krijgt ook nog wat bijkomende faciliteiten van de partij. Resultaat is een immense en zeer omvangrijke financiële impuls voor de SP als partijorganisatie, de rijkste partij van Nederland, terwijl de volksvertegenwoordigers van de SP via de constructen en vergoedingen een heel aardige nettopositie kunnen bereiken.

Uiterst curieus is dat talrijke overheden meewerken aan dit construct. Een cessiebriefje blijkt in de praktijk voldoende te zijn om over te gaan tot stortingen in de partijkas. Naast tal van gemeenten en provincies werken zelfs de administraties van Eerste en Tweede Kamer aan deze constructie mee. Het staatsrechtelijke probleem van dit geheel is dat op deze manier uit overheidsbron veel geld kan worden gegenereerd voor de politieke partij, onder andere via fiscale spitsvondigheden. Vooral problematisch is echter dat de volksvertegenwoordiger in zijn onafhankelijkheid wordt bedreigd, want qua inkomen en vergoedingen is deze met huid en haar afhankelijk van de politieke partij.

De huidige financiële regelingen voor volksvertegenwoordigers zijn tot stand gekomen om een einde te maken aan de vroegere praktijk van de ‘Parteidiäten’. Met name socialistische partijen betaalden toen hun parlementariërs uit eigen kas en konden deze daardoor ook effectief binnen de partijlijn houden.

Het nu voorliggende wetsvoorstel verbiedt voortaan de cessieconstructen, waardoor overheden salaris en vergoedingen alleen nog maar kunnen uitbetalen op de rekening van de volksvertegenwoordiger. Deze mag dat vervolgens aan iedereen overmaken, waaronder de politieke partij, het Rode Kruis etc. Financiële afdrachten aan politieke partijen blijven mogelijk, maar niet langer op basis van cessie. Voor de SP is dit een hard gelag, want het bevordert afscheidingsgedrag. Immers als je als volksvertegenwoordiger uit partij en fractie stapt, wordt daardoor je inkomen meteen aanzienlijk hoger.

De SP heeft dit echter over zichzelf afgeroepen. Indien men in een eerdere fase de cessieconstructies zou hebben afgebouwd en vervangen door afdrachtregelingen zoals ook andere partijen die kennen, zou de breuk veel minder hevig zijn geweest. In algemene zin is het zaak om de financiën van de Nederlandse politieke partijen veel opener te maken, zodat helder zicht bestaat op de constructen die worden gehanteerd en op de financiële bronnen die worden aangeboord. In vergelijking met het buitenland loopt ons land op dit punt hopeloos achter.