Tijd dringt voor aanpassen verordening rechtmatig handelen

Slechts een kwart van de gemeenten heeft tot op heden de financiële verordening aangepast voor rechtmatigheidsverantwoording. Die verantwoording door het college van burgemeester en wethouders over het boekjaar 2023 is volgend jaar verplicht.

Onderzoek

Dat blijkt uit onderzoek van Exilo. Uit de resultaten blijkt dat 25 procent van de gemeenten de noodzakelijke stappen heeft genomen om hun financiële verordening aan te passen in het kader van de rechtmatigheidsverantwoording.

Invoerjaar

Tot nu toe verstrekten externe accountants een controleverklaring met een oordeel inzake getrouwheid en rechtmatigheid bij de jaarrekeningen van gemeenten. Met de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording wijzigt dat: volgend jaar dient het college van burgemeester en wethouders over het verslagjaar 2023 die rechtmatigheidsverantwoording af te leggen in de jaarrekening. De accountant kijkt vervolgens nog wel of de rechtmatigheidsverantwoording ‘juist’ is.

Zorgwekkend

Het onderzoek van Exilo laat zien dat het gros van de gemeenten daarvoor nog niet de noodzakelijke stappen heeft gezet voor die wetswijziging. Liefst 261 gemeenten blijken nog geen aanpassingen te hebben doorgevoerd in hun financiële verordening. Dat betekent dat drie kwart van de gemeenten nog geen adequate voorbereiding heeft getroffen voor de rechtmatigheidsverantwoording. De onderzoekers spreken van een zorgwekkende situatie.

Overmatige werkzaamheden

Die financiële verordening speelt volgens hen namelijk een cruciale rol bij het vaststellen van de verantwoordingsgrens, die op zijn beurt de reikwijdte van de interne controlewerkzaamheden bepaalt. ‘Zonder duidelijk vastgestelde verantwoordingsgrenzen is er een risico op het uitvoeren van ontoereikende of juist overmatige werkzaamheden’, aldus de onderzoekers.

Controlewerkzaamheden

Opvallend is dat meer dan de helft van de gemeenten die de financiële verordening wel heeft aangepast, de verantwoordingsgrens ongewijzigd op 1 procent heeft gehouden, overeenkomstig de huidige situatie. Ruim 40 procent van de gemeenten heeft ervoor gekozen om de verantwoordingsgrens op het maximale niveau van 3 procent in te stellen. Een enkele gemeente kiest voor een percentage daartussen.

Een keuze voor 0 procent mag ook, maar dan moet elke rechtmatigheidsfout worden gemeld – en moet dus van elke euro zeker zijn of die rechtmatig is uitgegeven. In de praktijk is dat niet haalbaar, omdat het zou leiden tot onevenredig veel controlewerkzaamheden. Bij de keuze voor een verantwoordingsgrens van bijvoorbeeld 3 procent kan het zijn dat de raad minder inzicht krijgt in het rechtmatig handelen binnen de gemeente.

Gemeenschapsgeld

Het is volgens de onderzoekers zaak dat de achterblijvende gemeenten snel actie ondernemen, omdat het van vitaal belang is dat de gemeenteraden de kaders voor de rechtmatigheidsverantwoording vaststellen en de financiële verordening aanpassen. Daardoor kan een solide basis worden gelegd voor een transparante en verantwoorde besteding van gemeenschapsgeld.