Herverdeling provinciefonds vergt zeker nog jaren

Een andere, meer eerlijke verdeling van het provinciefonds gaat nog jaren kosten. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) vindt het huidige voorstel niet aan de maat.

Effecten

Die harde conclusie valt te trekken uit het ROB-rapport ‘Nieuw verdeelmodel provinciefonds. Bouwstenen bij het voorliggende verdeelvoorstel’. Het voorliggende voorstel betreft een verdeelmodel dat Cebeon – in januari 2023 alweer – opleverde in opdracht van de fondsbeheerders Binnenlandse Zaken en Financiën. De kritiek erop van de verzamelde provincies daarop was destijds niet mals: het model zou leiden tot effecten die voor een deel van de provincies niet te dragen zijn.

Niet verantwoord

De ROB velt een minstens zo hard oordeel door te stellen dat het nieuw ontworpen verdeelmodel niet toekomstbestendig is. Voor een toekomstbestendig verdeelmodel is het volgens de onafhankelijke adviesraad niet verstandig de verdeelsleutel uitsluitend te baseren op bestaande uitgavenpatronen. ‘Dit houdt onvoldoende rekening met de verschillen in mogelijkheden die provincies hebben en met de kosten van toekomstige opgaven. De opgaven voor natuurbeheer verschillen, de normen voor openbaar vervoer en mobiliteit zijn achterhaald en de economische en demografische opgaven verschillen en lopen steeds verder uiteen’, aldus de ROB. Zonder een aanvullende politiek-bestuurlijke weging van de fondsbeheerders in Den Haag is het niet verantwoord het ontwerpmodel tot wet te maken.

Culturele verschillen

Wat ontbreekt is met name een langetermijnvisie op de taken van de provincies en wat van hen kan worden verwacht. Daarom is het volgens de ROB voor de minister van Binnenlandse Zaken ‘onontkoombaar om meer normatieve keuzes te maken, en daarbij rekening te houden met de sociaal-economische, geografische, culturele en historische verschillen tussen provincies. Dit om meer recht te doen aan de eigenheid van de provincies.’

Einddoel

De ROB adviseert voor de toekomstige aanpak vooraf een realistischer beeld te schetsen van wat de fondsbeheerders met de verdeling van het provinciefonds beogen. ‘Daarbij is het van belang te onderscheiden welke taken wettelijk goed zijn afgebakend en waarbij op basis van objectieve kostenfactoren een redelijk goed beeld mogelijk is van de verschillen in kosten. Dit stelt provincies in staat om recht te doen aan hun rol, taak en verantwoordelijkheid die voortvloeien uit de eigenheid van iedere provincie en de positie van middenbestuur’, aldus het advies. ‘De eerste stappen kunnen alleen worden gezet als ook duidelijke afspraken worden gemaakt over het vervolg en het einddoel.’

Drie jaar

Zo is het belangrijk dat er goed zicht komt op de structurele lasten voor de infrastructuur. Ook de verschillen in de kosten voor het natuurbeheer moeten volgens de ROB beter in kaart worden gebracht. Verder is het van belang dat er een norm komt voor wat een aanvaardbaar voorzieningenniveau voor het openbaar vervoer inhoudt, zodat daar de bekostiging op kan worden gebaseerd. De ROB adviseert die binnen een termijn van drie jaar af te ronden, ‘om daarmee samen met een duidelijke visie op de rol, taak en verantwoordelijkheid van de provincie op de onderscheiden beleidsterreinen de basis te leggen voor een toekomstbestendig verdeelmodel.’ Het provinciefonds moet in de ogen van de ROB provincies onderling in een gelijkwaardige positie brengen.