'Redding FC Twente is wél staatssteun'

Enschede moet wederom voetbalclub FC Twente te hulp schieten met een financiële redding die miljoenen bedraagt. De gemeente scheldt een deel kwijt en zet een ander deel om in een achtergestelde lening, waar de club de eerste jaren geen rente en aflossing over hoeft te betalen. In totaal komt dat neer op 14 miljoen euro. Uit veel hoeken komt kritiek. Is er hier sprake van staatssteun, dat bijna altijd verboden is?

Schade beperken

'Hoe beoordeelt het kabinet het feit dat de overheid een commerciële en professionele sportclub miljoenen euro’s financiële steun geeft?' Het is een van de Kamervragen die twee GroenLinks-Kamerleden woensdag stelden. Als een gemeente veel geld geeft aan een voetbalclub, is dat staatssteun? Niet per se, zegt Cees Dekker, advocaat bij Nysingh en gastdocent staatssteunrecht aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Ik weet niet meer dan wat ik uit de pers heb, maar de toets is of een particuliere crediteur hetzelfde zou doen.’ Hij verwijst hierbij naar de ABN Amro, die de schuld van FC Twente verlaagt van 5,5 miljoen naar 1 miljoen euro. Zouden ze dat niet doen, dan loopt FC Twente het risico failliet te gaan en dat zou voor ABN Amro nog veel nadeliger kunnen zijn. ‘De gemeente doet hier mogelijk hetzelfde en gedraagt zich in dat geval als een particuliere crediteur: de schade zoveel mogelijk beperken. Dan is er geen sprake van staatssteun.’

Europees onderzoek

Ter illustratie noemt Dekker het onderzoek dat de Europese Commissie een paar jaar geleden deed naar mogelijke staatssteun van Nederlandse gemeenten voor voetbalclubs. De wetgeving voor staatssteun is een Europese aangelegenheid en de Commissie boog zich over steun aan FC Den Bosch, MVV Maastricht, NEC Nijmegen, Willem II en Vitesse. Nysingh ondersteunde toen de gemeente Arnhem, die Vitesse te hulp schoot door een schuld grotendeels kwijt te schelden. De Commissie concludeerde in 2013 dat er bij Vitesse geen sprake was van staatssteun en kwam in 2016 tot dezelfde conclusie wat betreft de andere clubs. Dekker: ‘In een faillissement zou de gemeente nog minder van haar vordering teruggekregen hebben.’

Verschil met eerdere reddingen

Maar volgens universitair docent economie Tsjalle van der Burg van de Universiteit Twente, die de grote lijn van Dekkers analyse onderschrijft, is deze situatie in Enschede anders. ‘Deze gemeente is te coulant voor de voetbalclub en dat leidt tot oneerlijke concurrentie.’ Niet marktconform dus, wél staatssteun. ‘FC Twente had voor de redding een negatief eigen vermogen van -10 miljoen euro, maar dat wordt in overdreven mate verbeterd. Het zou na de redding 1, 2 of 3 miljoen euro positief moeten zijn, maar dat wordt nu 12 miljoen.’

Niet dankzij gemeente

‘Een financiële redding moet volgens de Europese Commissie minimaal zijn’, zegt Van der Burg. ‘Die steun in 2016 was terecht, omdat die clubs het niet gebruikt hebben om hun concurrentiepositie te verbeteren. Het is niet de bedoeling dat je meteen sterker wordt en andere clubs gemakkelijker verslaat. Die clubs bezuinigden voldoende en hebben hun verbeterde concurrentiepositie niet aan de gemeente te danken.’

Hoge kosten

Hij maakt de vergelijking met Heracles. ‘Heracles is financieel gezond en toch wordt Twente met het eigen vermogen dankzij de redding twee keer zo rijk. De gemeente dwingt 15 procent bezuiniging af en dat is leuk, maar zelfs met die bezuinigingen staan ze qua kosten vijfde van Nederland.’ Die hoge kosten zijn bijvoorbeeld investeringen, die leiden tot opbrengsten die gebruikt kunnen worden om andere elftallen te verslaan. ‘Mede daarom zal de steun eraan bijdragen dat Twente op den duur Heracles gemakkelijker verslaat. FC Twente moet nu juist leren dat ze even minder moeten uitgeven.’

In Europa

Van der Burg heeft wel een idee voor andere eisen die Enschede bij de club had kunnen afdwingen: een premie voor geld verdiend met Europees voetbal. De gemeente had kunnen vastleggen dat FC Twente 25 procent van de inkomsten uit Europees voetbal afdraagt. Verbeteren de zaken niet, dan vormt het geen extra belasting Gaan de zaken goed, dan krijgt de gemeente een flink aandeel van de aanzienlijke Europese voetbalgelden en dwingt de gemeente FC Twente ook op termijn tot meer zuinigheid. ‘Met dit soort maatregelen had Enschede de eerder ingelegde 25 miljoen waarschijnlijk helemaal terug kunnen krijgen. En precies omdat zulke maatregelen mogelijk zijn, is het aangenomen plan te ruimhartig en dus in strijd met de Europese regels. Als men niet wil dat de Europese Commissie ingrijpt, kan men beter nu al dit soort maatregelen aan het reddingsplan toevoegen. Kleine moeite.’

Reactie Enschede

Een woordvoerder van de gemeente Enschede reageert door te zeggen dat het hoge eigen vermogen voornamelijk een boekhoudkundig fenomeen is. En over het idee om een premie te heffen op inkomsten uit Europees voetbal: ‘Het huidige plan dat we hebben is al veel breder. Alle liquiditeiten boven een bepaald bedrag worden afgedragen.’ Hij verwijst hierbij naar de memo ‘inzake overtollige liquide middelen’ die bij het raadsvoorstel hoort en hier te vinden is.