Raad van State: ‘Voldoende geld voor gemeenten noodzaak’

De Raad van State is bevreesd dat gemeenten onvoldoende geld krijgen van het rijk met als gevolg aanhoudend interbestuurlijk gekibbel.

Exit trap-op-trap-af

Vrij vertaald schrijft de Raad van State dat in zijn jaarlijkse rapport over het begrotingstoezicht. In dat rapport gaat de adviesraad in op de verandering van de bekostigingssystematiek van gemeenten, waarin wordt afgestapt van de koppeling van de groei van het gemeentefonds aan de rijksuitgaven (trap-op trap-af). Voortaan wordt het gemeentefonds geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het nominale bruto binnenlands product, bbp. Die systematiek kent een sterkere koppeling met de brede uitgavenontwikkeling van medeoverheden dan de vorige systematiek.

Meer rust

De Raad van State liet zich eerder positief uit over de overstap naar een nieuwe meerjarensystematiek voor de financiën van de gemeenten, met name omdat die naar verwachting zorgt voor meer stabiliteit, rust en duidelijkheid voor gemeenten.

Specifieke uiterkeringen

Het rijk komt blijkens de Miljoenennota verder tegemoet aan de wens van gemeenten om specifieke uitkeringen over te hevelen naar het gemeentefonds. Dit geeft ze meer zeggenschap over hun eigen uitgaven en vermindert bovendien de administratieve lasten. Specifieke uitkeringen gaan namelijk gepaard met bestuurslasten voor beheer, controle en verantwoording. Zeker in het geval van relatief kleine bedragen rijst de vraag of de kosten van verantwoording en controle opwegen tegen de maatschappelijke baten.

Efficiëncykorting

Maar de Raad van State plaatst wel een kanttekening bij de overheveling van de specifieke uitkeringen naar het gemeentefonds. Die gaat namelijk samen met een generieke efficiëntiekorting van 10  procent op specifieke uitkeringen. Die korting wordt vanaf 2026 budgettair ingeboekt in de departementale begrotingen. ‘Hoewel er relatieve duidelijkheid is op welke middelen de gemeenten kunnen rekenen, krijgen ze de komende periode te maken met enkele overgangsjaren in de systematiek van normering naar indexatie. De generieke korting op de specifieke uitkering komt bovenop de mogelijke onrust die de overgangsjaren met zich meebrengen’, aldus de Raad van State.

Toereikend budget

In 2026 daalt het gemeentefonds immers met 2,5 miljard euro. Die daling met 6 procent weerspiegelt de overgang van de financieringssystematiek en de afspraken die daarover vanuit meerjarig perspectief zijn gemaakt. Gemeenten omschrijven die overgang – ‘het ravijnjaar’ – iets minder prozaïsch. ‘De nieuwe systematiek beoogt meer stabiliteit, rust en duidelijkheid voor de financiën van de medeoverheden te bereiken. Hiervoor is niet alleen van belang dat de systematiek, maar ook het budgettaire niveau voor gemeenten toereikend is. Pas dan draagt een betere financiële systematiek ook bij aan betere interbestuurlijke verhoudingen’, beklemtoont de Raad van State.