Provincies voorzien rem op investeringen gemeenten

Nog geen kwart van de gemeenten lukt het om vanaf 2026 een structureel sluitende meerjarenbegroting op te stellen. Vanwege de rijksbezuinigingen op het gemeentefonds waarschuwen de provincies voor ‘aanzienlijke gevolgen’ voor de bijdrage van gemeenten aan onder meer de woningbouwopgave.

Ravijnjaar

De verzamelde provincies melden dat in de bundeling van hun toezichtsverslagen op de gemeenfinanciën. Voor dit jaar lukte het de meeste gemeenten om een sluitende begroting 2024 op te stellen. Dat geldt volgens de provincies in hun rol als toezichthouder op de gemeentefinanciën echter niet voor de meerjarenraming vanaf 2026. Zonder extra structurele middelen voor het ravijnjaar 2026 zal het dan voor veel gemeenten lastig worden om dan een structureel sluitende begroting aan te leveren. ‘Met grote zorg kijken wij vooruit naar de jaren 2026 en 2027’, rapporteren de twaalf provincies aan de minister van Binnenlandse Zaken.

Preventieve gemeenten

‘Het aantal preventieve gemeenten kan dan weer toenemen zoals een paar jaar geleden toen veel gemeenten kampten met grote tekorten in het sociaal domein en ze nog geen extra middelen voor jeugdzorg ontvingen’, aldus de provincies. ‘Een andere mogelijkheid is dat gemeenten fors zullen gaan bezuinigen en/of hun belastinginkomsten verhogen. Dit zal gepaard gaan met aanzienlijke gevolgen voor het voorzieningenniveau, de belastingdruk en de bijdrage van gemeenten aan de grote maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie, klimaatadaptatie en de woningbouw.’

Inflatie

Het begrotingsjaar 2024 is bij 97 procent van de gemeenten dan nog wel positief, maar de meerjarenraming geeft een compleet ander plaatje zien. In 2026 sluit de begroting in nog slechts bij 22 procent van de gemeenten het geval, in 2027 hooguit in 24 procent van de gemeenten. Zo stijgen de lasten als gevolg van de inflatie en de kostenstijging in het sociaal domein. Tegelijkertijd dalen de baten vanaf 2026 als gevolg van de daling van de algemene uitkering in verband met de nieuwe financieringssystematiek. De verslechtering vanaf 2026 en de onzekerheden die dit geeft, werken door in de begrotingen. Dit staat volgens de provincies haaks op de rust die gemeenten nodig hebben om meerjarig te kunnen investeren. En dat is juist wat van hen wordt verwacht in het kader van de eerder genoemde grote maatschappelijke opgaven. Zonder compensatie door het rijk voorzien provincies eerder grootschalige bezuinigingen dan investeringen.

Uitstel investeringen

Dat er ondanks de miljardenkortingen op het gemeentefonds toch ook nog gemeenten zijn die wel positieve saldi hebben voor 2026 en 2027 is volgens de provinciale toezichthouders vaak het gevolg van een combinatie van belastingverhogingen, bezuinigingen en het uitstellen van investeringen.