‘Gemeente moet burger betrekken bij EU’

De Conferentie over de Toekomst van Europa, een breed debat met de burger in alle hoeken van de EU gaat nu echt beginnen. Wat zit er voor gemeenten in? ‘Er staat wat op het spel’, zegt de een. ‘Welnee’, zegt de ander.

Net na het weekend, op 19 april gaat het live: het platform van de Europese Commissie en het Europees Parlement waarop burgers ideeën over de toekomst van de Europese Unie kunnen delen, en kunnen deelnemen aan activiteiten van de Conferentie over de Toekomst van Europa. Dat is een debat van een jaar in de hele Europese samenleving over het Europees beleid en de instituties die dat beleid moeten uitvoeren. Op 9 mei volgt de formele aftrap in Straatsburg. In het voorjaar van 2022 moet de Conferentie leiden tot aanbevelingen hoe het anders kan.

Burger

Gemeenten moeten ook hun rol pakken als het gaat om de Conferentie over de Toekomst van Europa, daartoe roepen onder meer Europees Parlementsvoorzitter David Sassoli en de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen op. De burger moet meer bij de EU worden betrokken en daar zijn de gemeenten als meest nabije overheid hard bij nodig. Hun oproep geldt overigens ook voor alle organisaties uit het maatschappelijk middenveld, zoals vakbonden, werkgevers en andere instellingen. Maar welke rol dat moet worden, weet nog niemand: alle instituties en actoren zoeken zelf nog naar hun rol.

EU in gemeenteraad
Voor gemeenten is dat ook belangrijk, zoeken, zegt Europarlementariër Vera Tax (PvdA), zelf oud-wethouder van Venlo. Er staat volgens haar veel op het spel voor gemeenten en voor hun burgers. Want de conferentie gaat ook over de toekomstige samenwerking tussen Europese instellingen en nationale, regionale en lokale overheden. ‘Daarnaast zijn gemeenten onmisbaar bij de ontwikkeling en uitvoering van veel Europese beleidsthema’s, denk aan digitalisering, migratie en klimaat. Het is daarom belangrijk dat er in gemeenteraden gesproken wordt over de toekomst van Europa.’ Gouverneur Theo Bovens van Limburg sluit zich daar bij aan. ‘Ik roep alle burgemeesters en wethouders in Nederland op om debatten te stimuleren over de toekomst van de Europese Unie’, zegt hij. Bovens zat zeven jaar in het Comité van de Regio’s en Limburg is zelf een bakermat van de huidige Europese Unie met het Verdrag van Maastricht.

Tweede Maastricht?
Een tweede ‘Maastricht’ lijkt de Conferentie vooralsnog niet te worden. Niemand wil grote veranderingen aan de Europese verdragen, zeggen bronnen in Brussel. Ook Nederland, dat een non-paper – een gezamenlijke standpuntbepaling – maakte met elf andere lidstaten, wil dat blijkens dat gezamenlijke standpunt niet. Ons land roept in het standpunt wel op tot een breed debat waarbij ook gemeenten en de burger moeten worden betrokken. En daar wordt inmiddels aan gewerkt. De VNG meldt dat in overleg met het rijk een modelaanpak wordt ontwikkeld zodat gemeenten goed beslagen ten ijs komen, het komend jaar.

Regionale kamer
Die aanpak is volgens Bovens ook hard nodig. Hij durft op persoonlijke titel wel te speculeren over wenselijke uitkomsten. Volgens Bovens zou het waard zijn een zwaardere rol voor het CvdR, en dus voor gemeenten en regio’s, te overwegen. Dat adviseert nu vooral het Europees Parlement en Bovens ziet er wel wat in als dat een soort regionale kamer binnen het Europees Parlement wordt. Dat zou  Europarlementariërs meer de gelegenheid geven zich met politieke inhoud te bemoeien en minder als de congressman (m/v) van de regio op te treden.

Ingrijpende verandering
Ook hoogleraar politicologie Ben Crum, tevens wetenschappelijk directeur van de VU School of Governance van de Vrije Universiteit Amsterdam,  denkt vooralsnog niet dat de conferentie een tweede ‘Maastricht’ wordt en zal leiden tot grote veranderingen in de positie van gemeenten. ‘Wat er op het spel staat voor gemeenten? Niets.’ Niemand is volgens hem voor een ingrijpende verandering van de Europese verdragen. Hetzelfde geldt voor de lidstaten, die hebben er geen belang bij dat lokale of regionale overheden meer invloed krijgen.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 7 van deze week. (inlog)