Parlement-ING: 0-5

Zo begon vorige week het debat tussen parlement en minister Bos over de laatste ING-steunronde. Nog nooit heeft de kwaliteit van de budgettaire besluitvorming zo onder druk gestaan als sinds de opeenvolgende financiële interventies van de overheid bij banken.

Zonder voorafgaand mandaat of zelfs verkennend overleg met het parlement heeft Financiën opeenvolgende omvangrijke injecties gedaan in het bankwezen. Steeds weer werd het parlement achteraf geïnformeerd. Dit alles vraagt om een bezinning op de houdbaarheid van de nu gebruikelijke wijze van besluitvorming. Bij budgettaire besluitvorming spelen Comptabiliteitswet, Financiën, parlement en Algemene Rekenkamer een sleutelrol. Op alle fronten is er aanleiding tot verbetering, vanuit de kerngedachte dat ook in onverwachte situaties de besluitvorming ordelijk en democratisch moet zijn.

De Comptabiliteitswet is een bruikbare wet - in tijden zonder reuring. Op Prinsjesdag wordt de begroting ingediend. Na goedkeuring van de Tweede Kamer kan het grote uitgeven beginnen. De Eerste Kamer accordeert de begrotingswetten overigens pas in het voorjaar. Raar, maar zo gaat dat nu eenmaal.

Tijdens het begrotingsjaar wordt de begrotingswet van ieder departement tweemaal bijgesteld. Zonodig volgt soms in het najaar nog een derde bijstelling, waardoor altijd voorafgaande toestemming van uitgaven door het parlement is verzekerd. Toestemming vooraf is immers de hoeksteen van de democratische budgettaire besluitvorming. Na afloop van het jaar worden uitgaven tot de laatste cent verantwoord en beoordeelt de Rekenkamer de rechtmatigheid. Bij aanhoudende zorgen kan de Kamer de Rekenkamer vragen iets nader te onderzoeken, een eigen onderzoek te gelasten of - daar is-ie weer - een enquête te starten.

Vijf zaken moeten nodig worden verbeterd in het licht van de laatste maanden. Ten eerste moet er een wettelijke voorziening komen dat Financiën en parlement nieuw te ontwerpen noodprocedures kunnen toepassen bij grote, onvoorziene interventies als deze. Een nachtelijk telefoontje van Bos en een dinsdagavonddebatje zijn ontoereikend.

Ten tweede zouden Kamer en Financiën via simulaties of crisisoefening procedures kunnen testen. Zo kunnen draaiboeken worden ontwikkeld en uiteindelijk mandaatconstructies bedacht worden die speelruimte geven aan Financiën én meer parlementaire inbreng mogelijk maken.

Ten derde heeft het parlement dringend behoefte aan sterkere ondersteuning van onderzoekers en financiële experts. Net zoals Financiën alle benodigde topexpertise kan mobiliseren, zou ook de controleur een sterkere staf moeten willen hebben.

Ten vierde. De Algemene Rekenkamer speelde nog geen enkele rol in deze crisis. Ze kan volgens de Comptabiliteitswet zelfs verzoeken van het parlement om onderzoek te doen weigeren, ze is onafhankelijk. Wetsherziening is nodig waardoor de Rekenkamer wel in opdracht van het parlement kritische onderzoeken vervult in de hoogste versnelling en zo de democratische besluitvorming en controle ondersteunt.

Tot slot. Departementen moeten niet te veel afslanken, maar in staat blijven om in crisistijden voldoende kritische massa te mobiliseren. Er is een groot maatschappelijk belang mee gediend.