Schooiers

De gemeenten moeten uit het gemeentefonds vier jaar lang 250.000 euro gaan betalen aan het Centraal Planbureau, zo stelt de VNG voor op het jaarcongres. Ook minister Plasterk van Binnenlandse Zaken zal 250.000 euro bijdragen.

Voor dit half miljoen euro per jaar gaat het Centraal Planbureau niet alleen onderzoek doen naar de decentralisaties, ook is er een meerjarige onderzoeksagenda afgesproken. Hoe die onderzoeksagenda luidt hoeven de gemeenten niet te weten – als ze maar dokken!

Waarom eigenlijk? Ruim vijftig jaar geleden werd de Raad voor de gemeentefinanciën opgericht.  Voor de invloed op en de medewerking van de gemeenten aan de financiële verhouding mocht de VNG de adviesraad gaan beheren, inclusief de ambtelijke staf daarvan. Uiteraard moesten de gemeenten die rijksadviesraad wel zelf betalen. In 1962 werd daarvoor 76.000 gulden uit het gemeentefonds bestemd. Jaar na jaar steeg dat bedrag, steeds betaald door de gemeenten. Zo stegen in 1975 de kosten van huisvesting met 90 procent. Halverwege de jaren negentig was de bijdrage van de gemeenten aan de adviesraad opgelopen tot 2 miljoen gulden.

Toen werd de Raad voor de gemeentefinanciën, met 7,5 fte aan medewerkers, vervangen door de Raad voor de financiële verhoudingen. Minister Dijkstal van Binnenlandse Zaken nam de verantwoordelijkheid voor de adviesraad over de financiële verhouding over, én nam 2 miljoen gulden uit het gemeentefonds mee − ongeveer anderhalf miljoen euro nu. Vrij snel daarna begon de minister te bezuinigen op die adviesraad. Na vijftien jaar schrapen en schrappen werken nu nog maar twee mensen voor de Raad voor de financiële verhoudingen, en stelt minister Blok van de Rijksdienst verdere bezuinigingen en kwaliteitsverlies voor door de raad samen te voegen met de Raad voor het openbaar bestuur.

Toch betalen de gemeenten voor de adviesraad voor de financiële verhoudingen elk jaar in feite nog anderhalf miljoen euro aan Binnenlandse Zaken! Logisch dat de gemeenten en de VNG een volwaardig onafhankelijk instituut voor de financiële verhoudingen bepleiten. Onafhankelijk, om een einde te maken aan de situatie dat in de verhoudingen tussen rijk en gemeenten, het rijk tegelijk speler, scheidsrechter, spelregelcommissie en commissie van beroep is. En volwaardig, omdat de gemeenten daarvoor betalen, en omdat er 60 miljard euro per jaar omgaat in de financiële verhoudingen. Uiteraard moet de minister van Binnenlandse Zaken dat instituut betalen. Hij krijgt daarvoor elk jaar anderhalf miljoen euro van de gemeenten, en hij claimt ‘stelselverantwoordelijk’ te zijn voor de financiële verhouding.

De onderzoeksorganen op andere beleidsterreinen betaalt het rijk ook volledig. Dat de minister en de VNG nu als arme schooiers voor 250.000 euro hun handje bij de gemeenten durven op te houden, getuigt van schaamteloos graaien door het rijk, getuigt van een slechte belangenbehartiging door de VNG – en vooral van een groot gebrek aan kennis over de financiële verhoudingen. Een beter bewijs van de noodzaak van een onafhankelijk instituut is er niet.