Overheden kunnen rapper richting duurzaam

De resultaten van verduurzaming blijven achter in Nederland. Een concreet stappenplan kan overheden helpen om sneller verder te komen.

Veel organisaties grossieren in losse acties om te verduurzamen – een energiezuinig gebouw, meer fietsen, meer elektrische auto’s – zonder dat duidelijk wordt wat deze acties bijdragen aan de gestelde doelen. In een essay in Binnenlands Bestuur doen Mark Huijben en Maik van Veldhoven voor overheden een stappenplan uit de doeken aan de hand waarvan ze sneller verder kunnen komen.

Mvo-functionaris
Eerst is het nodig het begrip duurzaamheid te verhelderen door het in vier thema’s uit te splitsen: reductie van broeikasgassen, overstap naar onuitputtelijke en schone energie, circulair werken en sociale duurzaamheid. Vervolgens is het zaak voor elk thema concrete meetbare doelen voor de eigen organisatie te formuleren, maar ook voor het verzorgingsgebied – bijvoorbeeld alle inwoners in de gemeente. ‘Die doelen moeten onderdeel van de organisatiestrategie worden in plaats van deze taak onder te brengen bij een geïsoleerde mvo-functionaris’, aldus de auteurs.

Windowdressing
Verder is het volgens hen nodig acties op vier niveaus te formuleren: eigen gebouw en gedrag van medewerkers, duurzaam en innovatief primair proces, duurzaam inkopen en stimuleren van inwoners en bedrijven. Tussen deze acties en de kosten ervan dienen binnen het beschikbare budget keuzes worden gemaakt. Wat helpt is te kiezen voor acties die het gedrag van burgers en bedrijven beïnvloeden, aangezien deze in potentie een groter effect hebben. En tot slot: stel de hamvraag wat belangrijker is: de doelen halen of binnen het duurzaamheidsbudget blijven? Om een maximaal effect voor de totale organisatie te bereiken, is het belangrijk om integraal te sturen. Dat maakt ‘goede sier maken’ en ‘windowdressing’ veel moeilijker.

Schiphol
Ze noemen een voorbeeld ter illustratie: ‘Schiphol wint de Eco-innovation-award, een prijs voor de meest duurzame luchthaven. Op onderdelen een prachtige aanpak, ontwikkeld samen met kennispartners en uitgebreid beschreven op de website. Maar de meest bepalende indicator is het aantal vliegbewegingen. En dat aantal neemt toe met 3, 7 procent in 2017. Paul Peeters, promovendus aan de TU Delft, stelde vorig jaar in zijn proefschrift dat de luchtvaartsector als geheel in 2070 meer CO2 zal uitstoten dan de rest van de wereld als geheel.’

Aanjager
De inspanningen van publieke organisaties op het terrein van duurzaamheid zijn volgens Huijben en Van Veldhoven vooral effectief wanneer zij de rol van aanjager op zich nemen: het stimuleren van burgers en bedrijven – de vierde stap in het model. ‘Want het lijkt erop dat burgers en bedrijven een zetje nodig hebben voordat ze investeren. Men heeft behoefte aan duidelijkheid en betrouwbaarheid.’

Daarnaast kunnen gemeenten en provincies bij de energietransitie zelf het voorbeeld geven en hun inwoners stimuleren met acties en gezamenlijke inkoop van bijvoorbeeld zonnepanelen. ‘Dan is het effect breder dan de eigen organisatie. Duurzaam inkopen blijkt een belangrijk aandachtspunt, vooral omdat op dit terrein meer scholing en kennisuitwisseling nodig is om daadwerkelijk invloed uit te oefenen. Het gaat hierbij om een totale inkoopsom van maar liefst 73 miljard euro oftewel 10 procent van ons nationaal inkomen’, benadrukken de auteurs. En op lokale schaal kan ook het verder stimuleren van thuiswerken volgens hen een optie zijn.

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)