Nog geen cent extra voor gemeenten

Gemeenten krijgen er voorlopig geen cent extra bij. De reële coronakosten zullen volledig worden vergoed, maar een oplossing voor de structurele financiële problemen is nog niet in zicht. Mogelijk mogen gemeenten dit jaar een niet-sluitende begroting indienen en wellicht mogen ze hun begroting later dan medio november indienen. En heel misschien wordt de opschalingskorting verzacht.

Precaire situatie

Zoveel is woensdagmiddag duidelijk geworden in het overleg van de Kamer met minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) waar de gemeentelijke financiën op de agenda stonden. In aanloop daar naartoe stuurden veel gemeenten en provincies brandbrieven over de precaire financiële situatie van gemeenten aan Kamerleden en ministers. De noodzaak tot structureel extra geld werd woensdag voor het Kamergebouw door tientallen bestuurders kracht bijgezet.

Sluitende begroting

Die financiële nood van gemeenten moet gelenigd worden, vindt de Tweede Kamer. Over de wijze en het moment waarop zijn de meningen verdeeld. De Kamer maakt onderscheid in incidentele en structurele oplossingen. Voor de korte termijn wil een aantal fracties, waaronder ChristenUnie, PvdA en SGP, dat gemeenten ontslagen worden van hun plicht dit jaar een sluitende begroting in te dienen. ‘Dat is geen structurele oplossing, maar een noodmaatregel’, aldus Roelof Bisschop (SGP). Minister Ollongren wil dit eerst met de provinciaal toezichthouders overleggen. Daarnaast wil ze een compleet beeld hebben van de financiële situatie van gemeenten. Die komt pas als ze een overzicht krijgt van de provinciaal toezichthouders over de jaarrekeningen 2019, stelde de minister. Medio augustus wil ze gemeenten laten weten of ze een niet-sluitende begroting mogen indienen. ‘Ik wil daarnaast weten of gemeenten daarmee geholpen zijn.’ Medio augustus laat ze ook weten of begrotingen later mogen worden ingediend.

Opschalingskorting

Voor financiële lucht op de korte en lange termijn moet worden gekeken naar de opschalingskorting. SP en GroenLinks willen die, net zoals gemeenten willen, helemaal van tafel. Dat levert een miljard euro op voor gemeenten. D66 voelt meer voor een minder hoge korting, van rond de 700 miljoen euro in plaats van de miljard euro. Het vorige kabinet besloot hiertoe en berekende dat de vorming van 100.000-plus-gemeenten een krappe miljard zou opleveren. Het Centraal Planbureau (CPB) heeft recent becijferd dat dit rond de 700 miljoen euro zou zijn. Ollongren stelde dat het kabinet mogelijk te porren is om die korting naar beneden bij te stellen, maar wil het CPB het nog eens laten doorrekenen. Ze wil het aan een volgend kabinet overlaten om de opschalingskorting al dan niet helemaal te schrappen.

Onderzoek

Ook over de tekorten op het sociaal domein – een structureel probleem – was Ollongren onvermurwbaar. Gemeenten hebben de afgelopen jaren al extra geld gekregen, onder meer het miljard voor de jeugdzorg, zo stelde de minister. Er lopen nu diverse onderzoeken naar de groeiende jeugdzorgkosten en de financiële gevolgen van de invoering va het Wmo-abonnementstarief voor gemeenten. Op basis van de resultaten beslist het kabinet over structureel extra geld hiervoor. Voor de jeugdzorg gaat een volgend kabinet dat doen.

Motie

SP-Kamerlid Ronald van Raak diende later woensdagmiddag in een plenair debat een motie in om de opschalingskorting met Prinsjesdag van tafel te halen. Die werd door de minister ontraden. De PvdA en SGP dienden een motie in om gemeenten dit jaar te ontslaan van de plicht tot het indienen van een sluitende begroting. Ook die werd ontraden. De Kamer stemt rond of na middernacht over de ingediende moties.