Reserves gemeenten groeien weer

De schulden van de gemeenten zijn de afgelopen jaren behoorlijk toegenomen. Maar tegelijkertijd blijkt voor het eerst in jaren het eigen vermogen weer te stijgen.

Dat blijk uit het vandaag gepresenteerde rapport Financiële Trendanalyse Gemeenten provincies en waterschappen van Deloitte Insight. Het eigen vermogen van de lokale overheden is tussen 2010 en 2013 afgenomen van 2.890 euro tot 2.800 euro per inwoner, een daling van 3,2 procent. In 2013 is het eigen vermogen per inwoner van gemeenten licht gestegen. ‘Dit is de eerste stijging sinds 2009’, aldus Deloitte-partner Rein-Aart van Vugt. Het eigen vermogen van de gemeenten is eind 2013 met circa 200 miljoen toegenomen. In 2012 was nog sprak van een afname van 1,4 miljard euro.

Nettoschuld lokale overheden neemt toe
Eind 2013 blijken de gemeenten gezamenlijk 34 procent van hun investeringen met leningen te hebben gefinancierd. Dat percentage is in de afgelopen jaren met name zo fors gestegen (van 19 naar 34 procent) doordat de forse investeringen van de afgelopen vijf jaar overwegend met leningen moesten worden gefinancierd terwijl tegelijkertijd de eigen financieringsmiddelen van gemeenten daalden. De nettoschuld van de gemeenten is de afgelopen jaren toegenomen en bedroeg eind 2013 1.849 euro per inwoner. Ten opzichte van 2012 is dat een stijging met 90 euro per inwoner.

Weerbaarheid
De financiële weerbaarheid van de gemeenten is volgens Van Vugt te midden van de langdurige en diepe banken-, euro- en economische crisis over het geheel bezien redelijk gebleken. ‘In relatief weinig gevallen kwamen lokale overheden in ernstige financiële problemen terecht en konden zij er zonder steun niet meer uit komen. Over het geheel genomen zijn de reserveposities van gemeenten met een daling van 7 procent sinds 2010 niet enorm aangetast, ondanks het feit dat ze al zes jaar lang onder druk staan’, zegt hij. Eind 2013 hebben de gemeenten in totaal 29,6 miljard euro aan reserves. ‘Grosso modo hebben gemeenten financieel redelijk goed geanticipeerd op de moeilijke financiële omstandigheden. Dat mag best ook eens worden gezegd.’ Gemeenten hebben gemiddeld 268 euro aan risico’s geïdentificeerd en berekend. Zij hebben daar ongeveer 488 euro aan financiële buffers (weerstandscapaciteit) tegenover staan. 42 gemeenten hebben de risico’s  niet gekwantificeerd in de jaarrekening.

Voorzichtig begroten troef
De jaarrekeningen van gemeenten laten volgens de trendanalyse zien dat er bij de meeste gemeenten sprake is van meevallers die er voor zorgen dat het werkelijke resultaat minder negatief is dan werd verwacht in de begroting inclusief wijzigingen. Het daadwerkelijke resultaat voor bestemming (saldo van baten en lasten) is bij de meeste gemeenten, ook minder negatief dan in de primaire begrotingen 2013 werd verwacht.

Positief saldo
Werd in de door de gemeenteraden vastgestelde begrotingen 2013 en de tussentijdse begrotingswijzigingen nog uitgegaan van een totaal negatief saldo van baten en lasten van 2,1 miljard euro, uiteindelijk hebben de gemeenten een positief saldo van baten en lasten van 0,2 miljard gerealiseerd in 2013. Daarmee bedraagt het verschil tussen het werkelijke saldo van baten en lasten en het begrote saldo van baten en lasten maar liefst 2,3 miljard euro. De redenen voor dat positieve resultaat zijn volgens Van Vugt divers. ‘Gemeenten hadden financiële meevallers en geven niet zo snel geld uit dan ze verwachtten. Deels zit ‘m dat in planningsoptimisme, een zeker conservatisme in de ramingen en in vertragingen in de uitvoering van activiteiten en projecten.