Profijtbeginsel kan ruimtelijke investering bevorderen

Als eigenaren en gebruikers van vastgoed meebetalen aan de waardestijging door ruimtelijke projecten, dan kan dat bouwprojecten ten goede komen. Dat stelt het Centraal Planbureau (CPB) in een beleidsnota. Een van de meest kansrijke instrumenten daarvoor is een verhoging van de ozb-tarieven.

Profijt

Als overheden investeren in ruimtelijke projecten, zoals een nieuwe lightrail-verbinding, een groenzone of een overkluizing van een snelweg, dan profiteren de vastgoedeigenaren daar vaak van. Een goed voorbeeld is de ondertunneling van de A2 in Maastricht. Die kostte de gemeente zo’n 95 miljoen euro, maar heeft gezorgd voor een waardestijging van naar schatting 370 miljoen euro van de woningen en bedrijven naast de A2. Maar gemeenten hebben nauwelijks de mogelijkheid om degenen die profiteren van ruimtelijke ingrepen mee te laten betalen. Uiteindelijk schat het CPB dat slechts 7 procent van de baten die gebouweigenaren en gebruikers hebben van de ondertunneling van de A2, bij de gemeente Maastricht is terechtgekomen.

Middel

Terwijl het belasten van baten en het vergoeden van lasten wel een heel goed middel kan zijn om betere keuzes te maken in ruimtelijke projecten, betoogt het CPB. ‘Een groot voordeel van bekostiging op basis van profijt is dat het een doelmatige afweging stimuleert bij investeringen in het ruimtelijk domein. De lusten en lasten van een investering kunnen immers beter tegen elkaar worden afgewogen als die bij dezelfde partij liggen.’ Daardoor is volgens het planbureau het risico lager dat een overheid teveel of te weinig investeert in een project.

Eerlijk

Bovendien wordt een compensatie waarschijnlijk gezien als een eerlijke maatregel. ‘Het idee dat baathebbers meebetalen en gedupeerden worden gecompenseerd, draagt bovendien bij aan het gevoel van rechtvaardigheid, wat de maatschappelijke houding ten aanzien van overheidsinvesteringen in het ruimtelijk domein kan bevorderen.’

Sturingsmaatregel

Volgens het CPB zijn vooral de onroerend zaakbelasting en de ingezetenenbelasting geschikt als sturingsmaatregel. Maar vooral die ozb kent in de huidige vorm teveel beperkingen. Door het afschaffen van het gebruikersdeel kan een huurder profiteur, maar geen betaler zijn. Bovendien wordt een gemeente, bij een hogere opbrengst uit de ozb, gestraft door de vereveningssystematiek van het gemeentefonds.