Aandacht

Hoera. We hebben eindelijk een nieuw kabinet, met nieuw beloofd elan. Maar qua liefde voor gemeenten lijkt het huidige kabinet verdraaid veel op de vorige contactgestoorde boekhouder. Zeker, er komt wat geld bij, maar dat is allemaal incidenteel, of voorwaardelijk.

Er wordt ook geld uit het gemeentefonds gehaald om het vervolgens pas weer terug te geven als, jawel, gemeenten er nog eens hetzelfde bedrag bijleggen (afkomstig uit datzelfde gemeentefonds). Lees het draadje van David @Rietveld op Twitter: in 27 tweets fileert hij feilloos de kabinetsplannen voor gemeenten. Ondertussen projecteren gemeenten voor dit jaar een gezamenlijk tekort van een miljard euro. Om moedeloos van te worden. En dat wordt de VNG dan ook. Hoe keer je deze dynamiek? Hoe moeten gemeenten met het Rijk omgaan?

Je kunt aandacht géven, maar wat doe je als je het niet kríjgt? Je kunt op zoek naar een andere relatie, een waarin je wel de gewenste aandacht krijgt. Dat is hier niet mogelijk, omdat gemeenten en Rijk nu eenmaal wederzijds van elkaar afhankelijk zijn. Dan kun je hardop verklaren dat je geen behoefte meer hebt aan praten met de ander totdat die interesse in jou gaat vertonen. Je weet immers dat je ooit weer aan tafel moet. Het gesprek wordt in dat geval een ijzig uitwisselen van standpunten. En je kunt als een dreinende kleuter slaand met twee pannendeksels door een staande receptie heen banjeren. Aandacht gegarandeerd, maar dan wel uitsluitend gericht op het wegnemen van het ongemak dat je meebrengt.

Hoe zorg je nou dat het Rijk zich daadwerkelijk de gemeentelijke zorgen verdiept? Helpt de pannendeksel-methode? Wat als alle gemeenten ineens zouden zeggen: voor jeugdhulp moet u bij staatssecretaris Van Ooijen zijn? Dyslexie? Depressief? Drugsverslaafd? Meldt u zich maar op het Parnassusplein in Den Haag. Er worden geen nieuwe jongeren meer doorverwezen, contracten drogen op, schrijnende situaties hopen zich op. Radeloze ouders zullen zich tot huisartsen wenden, die gewoon op kosten van de gemeenten zullen doorverwijzen. Vermogende ouders zullen zich tot de rechter wenden, die de gemeenten zal veroordelen in de proceskosten en ze zal opdragen om de wet uit te voeren. En de kwetsbare jeugd is de dupe. Nee, die methode helpt niet.

De oplossing is contra-intuïtief. Ze zit in de bij gemeenten schuimbekkende reacties oproepende zin van de kersverse staatssecretaris van Ooijen: ‘We moeten het meer over inhoud hebben en minder over geld’.

Maar toch: ik denk dat hij gelijk heeft. Aandacht door inhoud. Gemeenten hebben het Rijk jarenlang veel te gemakkelijk laten wegkomen met vage verwachtingen en een evenzo vaag budget onder het mom van gemeentelijke autonomie.

Laat het eindelijk éérst maar eens over inhoud gaan en die dan eerlijk vertalen naar het geld. Nodig het Rijk steevast uit om in de schoenen van gemeenten te gaan staan. Laat gemeenten telkens weer glimlachend de vraag aan het Rijk stellen: ‘Hoe zie je dat voor je, dat we met dit budget de wachtlijsten wegwerken én aan preventie werken én het hele systeem transformeren?’ Op die manier maak je het Rijk medeverantwoordelijk.

Laat het gesprek gaan over wat we met elkaar écht willen bereiken, in welke volgorde we dat willen bereiken en welk budget er realistisch gezien voor nodig is om dat uit te voeren. Betrek daar de uitvoerende instellingen bij. En dan komt de boter bij de vis echt wel. Geef onze jéugd aandacht, gemeenten en Rijk. Dat verdient ze.