‘Belasting op grond rechtvaardiger dan ozb’

Een grondbelasting heeft grote voordelen ten opzichte van de onroerendezaakbelasting (ozb). Het leidt vooral tot meer rechtvaardigheid: prijsstijgingen van grond leveren eigenaren tot nu toe onbelaste winsten op.

Dat betoogt de Groningse professor Maarten Allers in een essay in ESB. Hij bepleit erin de invoering van een grondbelasting als aanvulling op andere gemeentelijke belastingen.

Randstad

Een grondbelasting stimuleert volgens hem het efficiënte gebruik van grond. Dat past zeker bij de huidige beleidsopgave om veel woningbouw te realiseren in gebieden waar grond schaars is, zonder daaraan de laatste stukken open ruimte op te hoeven offeren. ‘Tegen de achtergrond van de toenemende schaarste van ruimte in de Randstad is een grondbelasting dan ook beter dan een ozb’, stelt hij.

De ozb is een combinatie van een belasting op grond en op gebouwen, die investeringen in gebouwen minder lonend maakt. Een belasting op grond doet juist het omgekeerde.

Prijsstijging

De belasting op grond is in Allers’ ogen bovendien een goede belasting omdat ze zowel efficiënt als rechtvaardig is: niet alleen kunnen grondeigenaren de belasting niet ontlopen door minder grond aan te bieden, ook voorkomt het dat ze slapend rijk kunnen worden. Allers: ‘De grond­eigenaar kan rustig zijn pijp roken of een ballonvaart maken, na tien jaar is hij rijk genoeg om een riant huis laten bouwen, terwijl veel werkende plaatsgenoten arm zullen zijn. Datzelfde geldt voor de huizenbezitter, aangezien een groot deel van de huizenprijsstijging wordt veroorzaakt door de stijging van de grondprijs. Een grondbelasting kan een dergelijke onrechtvaardigheid voorkomen.’

Externe effecten

De reden dat grondbezitters slapend rijk kunnen worden, is dat de waarde van een stuk grond grotendeels wordt bepaald door de lokaal aanwezige voorzieningen en economische mogelijkheden. Ruim driekwart van de prijsverschillen wat betreft de grond onder koopwoningen is volgens tal van studies te verklaren uit de bereikbaarheid van banen, overlast, een historisch stadscentrum en voorzieningen als cultuur, winkels en horeca. Zo verhoogde de ondertunneling van de A2 bij Maastricht volgens CPB-onderzoek de waarde van de omliggende woningen met 220 miljoen euro.

Free riders

‘Het feit dat de winst van investeringen in openbare voorzieningen bij grondeigenaren terecht komt maakt hen free riders. Dat prijsstijgingen van grond in ons land onbelaste winsten opleveren, is een storende tekortkoming van ons belastingstelsel, die er ook toe heeft geleid dat het niveau van de huizenprijzen te hoog is’, aldus Allers.

Een belasting op de grondwaarde pakt deze zogeheten externaliteiten aan door onverdiende winsten weg te belasten. ‘Dat is rechtvaardig en stelt gemeenten in staat om investeringen die een stad aantrekkelijker maken, terug te verdienen – een dergelijke belasting zou dus door gemeenten zelf moeten worden geheven’, bepleit de hoogleraar.

Exit overdrachtsbelasting

Gemeenten zouden de ozb geheel of gedeeltelijk kunnen vervangen door een grondbelasting. ‘Door de ozb te verlagen en de misgelopen opbrengst via een grondbelasting binnen te halen, wordt een plotselinge waardedaling voorkomen. Waardedalingen bij invoering van een grondbelasting kunnen verder worden beperkt door tegelijkertijd de overdrachtsbelasting of het eigenwoningforfait af te schaffen. De algemene uitkering uit het gemeentefonds kan dan evenredig worden verlaagd’, zo stelt Allers voor.

Een andere manier om te voorkomen dat bestaande grondeigenaren onevenredig zwaar worden getroffen, is de belasting niet te heffen over de waarde van grond, maar over de jaarlijkse waardestijging. Dat levert echter dan wel weer complicaties op in jaren waarin sprake is van een waardedaling.