Gemeenschappelijk

In 2014 een overschot van 98 miljoen euro. In 2015 een overschot van 143 miljoen euro. In 2016 van 145 miljoen euro. In 2017 137 miljoen euro. In 2018 165 miljoen euro. In 2019 125 miljoen euro. In 2020 zelfs 214 miljoen euro. In 2021 171 miljoen euro. In 2022 137 miljoen euro. En in 2023 146 miljoen euro.

Al tien jaar hebben de gemeenschappelijke regelingen een overschot van minstens ongeveer 130 miljoen euro. Al tien jaar geven de gemeenten en provincies minstens 130 miljoen euro meer aan de gemeenschappelijke regelingen dan die nodig hebben. Al tien jaar hadden de gemeenten en provincies minstens 130 miljoen euro nuttiger kunnen besteden. Of minstens 130 miljoen minder belasting hoeven te vragen. 

Dat de gemeenschappelijke regelingen af en toe een overschot hebben, dat kan gebeuren. En ook twee of drie jaar achter elkaar. Maar tien jaar is wel heel erg structureel. Hoe kan dat? Het zit in elk geval níét in personeelstekorten. Die waren er tien jaar geleden namelijk nog niet. Maar wat kan de oorzaak wel zijn? 

Een deel van de oorzaak van de jaarlijkse overschotten is het behoedzaam begroten door de gemeenschappelijke regelingen. Die 130 miljoen euro komt overeen met ongeveer 1 procent van hun jaarlijkse baten en lasten. Die ene procent overschot is minder dan het rijk en de gemeenten hebben. Maar de regelingen hebben ook minder risico’s met hun uitgaven en inkomsten. 

Een ander deel van de oorzaak van de jaarlijkse overschotten is de sterke positie van de gemeenschappelijke regelingen. De gemeenten slagen er te weinig in om hun begrotingsproblemen te delen met de gemeenschappelijke regelingen. Bij bezuinigingen ontspringen gemeenschappelijke regelingen vaak de dans. 

Ten eerste omdat hun budgetten al maanden vastliggen voordat de gemeenten besluiten over hun eigen budgetten. Ten tweede omdat individuele gemeenten meestal geen invloed hebben op de budgetten van de gemeenschappelijke regelingen. 

Ik hoop dat ‘2026’ dit verbetert. Dat de gemeenten nú met elkaar afspreken dat de gemeenschappelijke regelingen volgend jaar een eerlijk deel van de bezuinigingen gaan dragen — en liefst 130 miljoen euro meer. Niet wachten tot juni maar nu actie ondernemen. Want het is onrechtvaardig als gemeenten wel moeten bezuinigen op taken die ze zelf uitvoeren maar niet op taken die ze gemeenschappelijk met hun buurgemeenten uitvoeren.