ROM-Nederland: regio’s die samenwerken winnen

Het zijn twee verschillende werelden, de overheid en het bedrijfsleven. Toch hebben ze elkaar volgens Wendy de Jong, algemeen directeur ROM-Oost Nederland en voorzitter ROM-Nederland, keihard nodig. Willen (lokale) overheden profiteren van de ontwikkelkracht van het bedrijfsleven? Dan zullen ze met een goed verhaal moeten komen.

Bezuinigingen

‘Het nieuwe kabinet beseft niet hoe belangrijk innovatie is.’ Dat zei De Jong in juni tegen Het Financieele Dagblad. Het trok de stekker uit het Nationaal Groeifonds en bezuinigt op onderwijs en onderzoek. ‘Een paradox’, zo noemt ze het tegenover Binnenlands Bestuur. ‘Er wordt door dit kabinet heel veel gesproken over innovatie, maar er komen niet of nauwelijks middelen voor vrij. Dat in een kennisland, waar we het moeten hebben van vernieuwing. Ik vind dat een vorm van kortetermijndenken.’ 

Brede welvaart

Het is best een opmerkelijke ontwikkeling: de overheid van een kennisland die besluit minder te gaan investeren in innovatie, maar ook in onderwijs en wetenschap. Het is geen verrassing dat ROM-Nederland, het samenwerkingsverband van de negen regionale ontwikkelingsmaatschappijen, die verantwoordelijk zijn om  regionale economieën te versterken, daarover zorgen heeft. ‘Wat wij in feite doen is toekomstbestendige economie aanjagen, bijvoorbeeld door geld te investeren in innovatieve bedrijven die zich richten op maatschappelijke vraagstukken. Zo jagen we innovatie aan in de agrarische sector. Met robotica voor boerenbedrijven, maar ook voor stikstof-reducerende oplossingen. Daar zit de sleutel voor brede welvaart.’

In de regio's

‘En dat gebeurt in de regio’s, niet in Den Haag. Wat we nu zien is een kabinet dat zegt aandacht te hebben voor die regio’s, maar tegelijkertijd door bezuinigingen op innovatiebudgetten de verantwoordelijkheid voor een sterke lokale- en regionale economie verschuift naar gemeenten en provincies.’ Ook de ROMs moeten gaan inleveren. In de rijksbegroting staan in de toekomst kortingen ingeboekt op de budgetten van ontwikkelingsbedrijven. De alarmerende boodschap van ROM-Nederland kan dus ook deels worden opgevat als een poging tot zelfbescherming. De economische resultaten voor de ROM’s spreken volgens De Jong echter voor zich.

2,5 miljard

‘Ieder jaar zien wij dat de publieke investeringen die de ROM’s doen enorme private investeringen aantrekken. Bij decentrale bestuurders is de waarde daarvan echt goed doorgedrongen. Je ziet dat nieuwe bestuurders, na verkiezingen bijvoorbeeld, soms eerst hun vraagtekens zetten bij het inzetten van publieke middelen voor innovatieve bedrijven. Als je dan vertelt over de economische spin-off in de regio van de activiteiten in samenwerkingen met de overheid is die twijfel al snel weg. De ROM’s zijn de grootste venture-capital investeerder in Nederland met een portefeuille van 2,5 miljard euro.’

Overheid en markt

De manier van werken binnen ROM’s wijkt af van de dagelijkse praktijk binnen de overheid. Of het nu decentraal is of bij het rijk: het binnenlands bestuur is doorgaans geen plek waar grote geldbedragen worden ingezet voor experimenten en vernieuwingen die met enige regelmaat ook niks opleveren. Dat neemt niet weg dat overheden volgens De Jong begrip hebben voor de wijze waarop dit werkt. ‘Publieke investeerders begrijpen de rol van geduldig kapitaal. Ze begrijpen dat bij ondernemen ook hoort dat het soms niet lukt. Doe je dat zelf, dan heb je al heel snel politiek krakeel. Daarom zetten ze investeringen ook graag op afstand, via de ROM.’

In het midden

De ROM’s bevinden zich in het complexe domein tussen bedrijfsleven en overheid. Voor bedrijven is het complex omdat ze zich aan allerlei subsidievereisten, regels en wetten moeten houden, maar ook voor de overheid is de wereld van private investeringen geen gemak. Aan een ROM niet alleen de schone taak om het bedrijfsleven te ondersteunen om zich te manoeuvreren binnen het web van spelregels, maar ook om de overheid te ondersteunen bij het vinden van de juiste private partners.

Gemeenten ondersteunen

‘Gemeenten lopen tegen van alles aan als het gaat om het stimuleren van het eigen bedrijfsleven. De ruimtevraag: is er wel voldoende ruimte beschikbaar en zijn de bedrijventerreinen wel geschikt voor de vraag die er is binnen de markt? Netcongestie wordt een steeds groter probleem. En in veel grensregio’s is de internationale samenwerking met bedrijven nog vaak iets waar lokale overheden relatief weinig ervaring mee hebben. Daarin kunnen wij ondersteunen, en daarnaast proberen we ook via investeringen mee te werken aan het overkomen van die opgaven.’

Transities versnellen met investeringen

‘Neem netcongestie als voorbeeld. Daar gaan wij niet over, maar we zijn wel druk bezig met innovaties die erop gericht zijn om het energienet minder zwaar te belasten. Dat is een indirecte manier van het versnellen van dat soort transities. Een meer directe vorm zijn bijvoorbeeld onze aanjaagrol bij het investeren in Smart Energy Hubs. Daarmee hebben we in de gemeente Barneveld bijvoorbeeld gezorgd dat de gemeente waarschijnlijk een heel nieuw bedrijventerrein kan bouwen.’

Regio's moeten zich onderscheiden

Waarom in Barneveld? Regio’s moeten zich onderscheiden om investeringen los te weken, zegt De Jong. Zeker in een tijd dat het rijk een knip zet op de gelden voor innovatie zullen gemeenten over grenzen heen moeten denken en gezamenlijk met een verhaal komen. Er worden namelijk scherpe keuzes gemaakt. ‘Je hebt een aantal grote clusters: Brainport, de Rotterdamse haven, Chemelot, dat zijn de blikvangers. Zo omvangrijk hoeft het niet te zijn, maar als regio moet je wel die kant op bewegen: naar één verhaal. Wat is jóuw belangrijke sector die je wil uitlichten en versterken?’

Eén verhaal

‘Je merkt dat veel lokale overheden dat heel erg lastig vinden, om met één verhaal naar buiten te treden, maar dat is echt heel belangrijk als je aan een investeerder om geld vraagt. Dat betekent dat je als gemeente bereid moet zijn om samen te werken, en ook dat je bereid moet zijn om soms jezelf iets minder te gunnen in het grotere geheel. Dat een initiële investering niet altijd direct in je eigen gemeente terechtkomt, maar wel in de regio. Dat moet voorop komen te staan. Want uiteindelijk profiteren ook jouw inwoners en bedrijven van die regionale investeringen. En als tweede punt: je moet echt naar Den Haag, want Den Haag komt niet naar jou.’

Succesfactor

Volgens De Jong is het aantoonbaar zo dat regio’s die deze twee ‘regels’ volgen een stuk meer succes hebben in het stimuleren van de lokale economie. De ROM kan helpen bij het signaleren waar de kansen liggen. ‘Wij zitten heel diep in de regio’s. We weten wat de ondernemers nodig hebben, waar ze tegenaanlopen. En ook hoe ze elkaar kunnen versterken. De problemen van deze tijd zijn zo complex dat we ze echt alleen samen kunnen aanpakken, en de kracht van onderop is daarbij essentieel.'