Vergeefs zoeken naar lichtpuntjes in septembercirculaire

De septembercirculaire 2024 laat op slechts één klein onderdeel goed nieuws zien voor gemeenten: een incidenteel voordeel voor de lopende begroting van dit jaar. Voor het overige gaan ze er de komende jaren financieel fors op achteruit.

Btw-compensatiefonds

Dat stelt BMC-adviseur Erwin Ormel op basis van een analyse van de deze week door het kabinet Schoof gepresenteerde septembercirculaire. Het eenmalige voordeeltje zit ‘m in het zogeheten btw-compensatiefonds. Gemeenten kunnen de btw die ze moeten betalen namelijk declareren bij het rijk. Dat fonds kent echter een plafond. Dat wil zeggen, als de gezamenlijke gemeenten méér declareren dan er in het fonds beschikbaar is, dan wordt dat geld bijgepast uit het gemeentefonds. Blijft er geld over in het btw-compensatiefonds, dan vloeit dat terug naar het gemeentefonds. Uit de septembercirculaire blijkt dat er in 2024 447 miljoen wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners betekent dit in 2024 een incidenteel voordeel van bijna 900.000 euro.

Inflatie

Voor het overige brengt de septembercirculaire geen verlichting, aldus Ormel. ‘In 2023 gingen de Nederlandse gemeenten ervan uit dat ze vanaf 2026 ruim 1 miljard euro tekort zouden komen. Halverwege 2024 was deze verwachting nog niet verbeterd, zo blijkt uit een recente BMC-analyse. Ook de septembercirculaire 2024, die op Prinsjesdag werd gepresenteerd, biedt geen soelaas. Weliswaar krijgen gemeenten er vanaf 2025 door een hogere inflatieverwachting ongeveer 150 miljoen bij. Maar omdat dit bedrag in latere jaren afloopt en het geld opgaat aan hogere lonen en prijzen, is dit niet meer dan de bekende druppel op de gloeiende plaat.’

Forse opgave

Voor gemeentebesturen is het volgens hem een forse opgave te komen tot een sluitende begroting met ingang van 2026. ‘Gemeenten hebben te maken met een groot aantal door het rijk opgelegde taken. Dit beperkt hun ruimte om keuzes te maken. Daar komt bij dat gemeenten niet alleen gehouden zijn aan wet- en regelgeving, maar dat ze ook rekenschap moeten geven van maatschappelijke normen. Zo is er in theorie beleidsvrijheid in het sociaal domein, maar maatschappelijk gezien worden verschillen hier veel minder geaccepteerd dan in andere domeinen. Eerdere inschattingen wijzen uit dat de vrije beleidsruimte van gemeenten nog geen 20 procent van de totale uitgaven van gemeenten bedraagt’, besluit Ormel.