Innovatie is geen garantie voor waardering

Om de waarde van 120.000 huizen te bepalen, gebruiken de Drechtsteden de nieuwste technieken – uitgebreide databestanden, luchtfotogrammetrie, geografische informatiesystemen – maar dat is misschien niet genoeg. Of het nou gaat om de waardering zelf of om het oordeel van de Waarderingskamer.

Eisen inwilligen

De nieuwe technieken zijn ook geen garantie voor een gunstige beoordeling van de Waarderingskamer: bij de laatste beoordeling kregen de Drechtsteden twee van de vijf sterren. Dat was een tegenslag, ook omdat de medewerkers eigenlijk vinden dat hun technieken heel geavanceerd en nauwkeurig zijn. Maar ze willigen netjes de eisen van de Waarderingskamer in.

Energie

‘We doen wat we moeten doen, maar het is niet waar we energie van krijgen’, zegt Arri Hartog, directeur van Gemeentebelastingen en Basisinformatie Drechtsteden (GBD). De energie komt bijvoorbeeld van een nieuwe proef met kunstmatige intelligentie. En van goed werk leveren, wat Hartog als missie van de organisatie ziet: ‘Het gaat om de uitlegbaarheid tegenover inwoners. We doen het niet primair voor de toezichthouder.’

Traditioneel denken

De beoordeling zit taxateur Arnold van den Berg meer dwars. ‘Je ziet dat de Waarderingskamer nog in het traditionele denken zit.’ Ter illustratie laat hij een uitgebreide Excelsheet zien met criteria die ze in de Drechtsteden hanteren voor de waardering: of er uitzicht op de ­rivier is, of er hoogspanningskabels in de buurt zijn, hoeveel huurwoningen er in de straat zijn, wat de geluidsbelasting is, enzovoort. ‘Maar de Waarderingskamer wil één beoordeling voor de ligging, met een cijfer van 1 tot 5.’

Probleem

Ruud Kathmann van de Waarderingskamer licht die waardering toe: ‘We zagen een achterstand ontstaan in het bijhouden van de gegevens. Gemeenten mogen de 1-tot-5-beoordeling uit elkaar trekken, maar in het taxatiemodel moet dan duidelijk zijn welke factoren zijn meegewogen. Bovendien stond er in sommige gevallen dat er sprake was van een bepaalde indicator, zoals de aanwezigheid van groen in de straat, maar wij zagen dat daar geen sprake van was. En dat is een probleem.

Geen extra punten

We kunnen geen extra punten geven omdat ze zo lekker innoveren. Aan de andere kant zijn we ontzettend blij met deze club omdat ze zo veel innovatieve dingen oppakken. We werken graag met ze samen.’ Ook Hartog benadrukt dat er geen vervelende verstandhouding is met de Waarderingskamer en dat de GBD graag de nieuwe bevindingen deelt.

Machine learning

Momenteel zijn de Drechtsteden bezig met een pilot met kunstmatige intelligentie, met machine learning. Alhoewel Van den Berg soms moeite heeft om de werkwijze aan andere taxateurs uit te leggen, is het volgens hem een logische stap. Hij ziet de ontwikkeling van waardebepalingen in drie fases: de eerste is de traditionele wijze, de tweede is wat ze (‘nu nog’) in de Drechtsteden doen en de derde is wat er met machine learning mogelijk is.

Meters maken

Niet alle ontwikkelingen zijn echter vooruitgang. Veel gemeenten maken gebruik van inhoud (kubieke meter) voor waarderingen, maar omdat er in de markt meestal gesproken wordt over ­oppervlakte (vierkante meter), heeft de Waarderingskamer bepaald dat vanaf 2022 de gebruikersoppervlakte de standaard moet worden voor waarderingen. De GBD moet dus van 120.000 huizen de kubieke meters omzetten in vierkante meters – en dat moet vóór 2022.

Tour de force

‘Het gaat een tour de force worden voor gemeenten om alles in netto vierkante ­meters te krijgen’, zegt Joop Kooreman van Loket31, die met zijn team en software alle woningen doorloopt. ‘Het is koren op de molen van no-cure-no-pay-­bedrijven.’ Deze bedrijven hebben een verdienmodel gemaakt van het bezwaar maken namens de bewoners, en dat is veel gemeenten een doorn in het oog. Sommige bedrijven, zo is de klacht, schieten met ­hagel en zien dan wel wat ze raken. Kooreman heeft gehoord dat ze flyers uitdelen. ‘Zelfs als de rechter vindt dat de waarde goed is, maar de objectkenmerken verschillen een beetje, dan blijft de WOZ-waarde misschien gehandhaafd maar betaalt de gemeente de proceskosten. Dáárom zijn we hiermee bezig.’

No cure no pay

Ze mikken op maart 2021 om hiermee klaar te zijn. 40 procent van de bezwaren in de Drechtsteden komt van no-cure-no-pay-bedrijven, vertelt Hartog. Zijn uitgangspunt is daarbij: ‘We verdedigen ons niet, maar leggen het uit. Als door goede waarderingen, bijvoorbeeld met behulp van machine learning, het aantal toegekende bezwaren daalt, dan is het goed.’ Maar dat nieuwe methoden nodig zijn, is Hartog inmiddels wel duidelijk. ‘Zonder al die technieken kan het ook niet meer.’

Dit is de ingekorte versie van het verhaal dat u deze week leest in nummer 23 van Binnenlands Bestuur (inlog).