Hardenberg ontsnapt aan curatele

‘Het is niet ingewikkeld maar ik denk voor u iets ingewikkelder dan voor mij.’ Dat had Henk van der Wal, lid van de Raad van Bestuur van zorgconcern de Saxenburgh Groep, beter niet tegen de gemeenteraad van Hardenberg kunnen zeggen. ‘Dat bepaal ik zelf wel’, riposteerde CDA-fractievoorzitter Henk Meulink. Hij had aan Van der Wal gevraagd wat het marktaandeel van het ziekenhuis in Hardenberg momenteel is, om te kunnen beoordelen hoe realistisch het streefgetal van 85 procent is. Bij nader inzien bleek Van der Wal zelf ook niet in staat daar een adequaat antwoord op te geven. ‘Dat was een grote fout van hem’, zegt Meulink nu. ‘De hele raad was verbolgen.’

Van der Wal was in september vorig jaar uitgenodigd om te komen toelichten waarom de gemeente borg zou moeten staan voor een deel van de lening die de Saxenburgh Groep wilde afsluiten om het ziekenhuis in Hardenberg te vernieuwen. De onderneming was al geruime tijd op zoek naar financiers. Private banken haakten af, het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) eveneens. Alleen de Bank Nederlandse Gemeenten bleef over. Die wil de gevraagde lening van 78 miljoen euro wel verstrekken, maar verlangt meer garanties dat het geleende geld ooit terugkomt. Dit omdat de Saxenburgh Groep beschikt over een belabberde solvabiliteit (veel geleend, weinig eigen vermogen).

De andere gemeenten die de Saxenburgh Groep van zorg voorziet (waaronder Coevorden, Twenterand en Ommen) zagen garantstelling niet zitten. En zo stapte Van der Wal dus bij de raad van Hardenberg binnen, met artist impressions van de nieuwbouw, een gelikte presentatie en drie secondanten. Dat Hardenberg zijn laatste strohalm was, vertelde hij niet. Wel dat het ziekenhuis misschien uit Hardenberg zou vertrekken als de gemeente niet meewerkte, met als gevolg een verlies van duizenden arbeidsplaatsen.

Meulink is er nog steeds trots op dat raadsleden kritisch en zakelijk bleven, ondanks dat van alle kanten op sentimenten werd gespeeld. ‘Ik vond dat knap. Want het voortbestaan van een z iekenhuis ligt natuurlijk heel emotioneel in de lokale gemeenschap. Wij werden daar in de supermarkt op aangesproken.’ Niet alleen de eigen bevolking en de Saxenburgh Groep, ook het eigen college (bestaande uit CDA, CU en PvdA) zette de raad onder druk. ‘Het college voerde al geruime tijd intensief overleg met het ziekenhuis en zat er dus dicht op’, zegt Meulink. ‘Wij bleven op afstand.’

Verwaarloosbaar

De contacten tussen de Saxenburgh Groep en het Hardenbergs college dateerden al van 2009. Sindsdien liet het college niet na om keer op keer te benadrukken dat de gemeente een volstrekt te verwaarlozen risico liep met de borgstelling. Die teneur had ook het collegevoorstel dat uiteindelijk op 15 maart van dit jaar op de agenda van de gemeenteraad belandde. Een panel van externe deskundigen had geconcludeerd dat er beslist behoefte zou blijven aan een ziekenhuis in Hardenberg. De financiële kant was voorgelegd aan accountant Deloitte. Die was kritischer en stelde dat de Saxenburgh Groep weliswaar met een sluitend plan kwam, maar dat er wel ‘beperkt ruimte is om financiële tegenvallers te kunnen opvangen’. Desondanks stelde het college in het voorstel aan de raad dat ‘het risico van de borgstelling, met de huidige, geanalyseerde en gewogen kennis van dit moment, volledig afgedekt’ was.

Provinciaal toezicht

Letterlijk een paar uur voor de bewuste raadsvergadering plofte er een brief van de provincie Overijssel op de mat van de gemeente. De toezichthouder had Hardenberg al in december vorig jaar op de korrel genomen. Omdat de begrotingen voor 2011 en voor de periode tot 2014 niet sluitend waren, gold het toezichtsregime ‘repressief op maat’. Aan Hardenberg de opdracht om de financiën zo snel mogelijk op orde te brengen.

De provinciale brief van 15 maart bevatte een dubbele boodschap. Hoewel de gemeente nog steeds niet aan alle voorwaarden voldeed om onder het aangescherpte toezicht vandaan te komen, ging de provincie toch akkoord met de begrotingen, omdat ‘wij in uw besluitvorming overtuigend de intentie terugzien’ om voor de komende jaren wel tot een sluitende begroting te komen. Tegelijkertijd bevatte de brief een waarschuwing voor ‘de mogelijke gevolgen voor uw financiële positie’ als gevolg van de borgstelling. De provincie wilde in ‘uw Voorjaarsnota dan ook terugzien in welke mate deze borgstelling het gewenste weerstandsvermogen beïnvloedt’.

Vanwege deze brief werd de besluitvorming in de gemeenteraad met twee weken verdaagd. De Hardenbergse burgemeester Meulman schoof drie dagen later aan bij commissaris van de koningin Ank Bijleveld, waarbij Meulman toezegde overtuigende aanvullende informatie te zullen verstrekken, die aantoonde dat borgstelling geen gevolgen had voor het weerstandsvermogen van de gemeente.

Wat Hardenberg in de daaropvolgende dagen te berde bracht, overtuigde de provincie niet. Op 29 maart, opnieuw vlak voor de raadsbehandeling, stuurde ze haar bevindingen. ‘De informatie die wij (…) hebben ontvangen levert niet voldoende inzicht op om te kunnen bevestigen dat de risico’s zijn afgedekt’, aldus de provincie. ‘Bij de beoordeling van de begroting 2012 zal het weerstandsvermogen worden meegewogen in de totaalbeoordeling en dan zal blijken of deze voldoende van omvang is.’

Dit zwaard van Damocles deed het college besluiten het voorstel voor borgstelling alsnog van de raadsagenda af te voeren.

Te rooskleurig

CDA-fractievoorzitter Meulink kijkt met gemengde gevoelens terug op de gang van zaken. Hij geeft toe dat zijn fractie zonder de interventie van de provincie akkoord zou zijn gegaan met het collegevoorstel, zij het onder een aantal voorwaarden. ‘Want het college had steeds geroepen dat tegenover de borgstelling van 15 miljoen de waarde stond van grond en vastgoed. En dat de gemeente voor de borgstelling geen geld hoefde te reserveren. Maar toen kwam, als een duveltje uit een doosje, de waarschuwing van de provincie dat we op ons weerstandsvermogen moesten letten. En dat Hardenberg een probleem zou hebben als dat bij het vaststellen van de volgende jaarrekening niet voldoende zou zijn.’

Als klap op de vuurpijl bleek ook nog eens dat het in de jaarrekening 2010 vermelde weerstandsvermogen veel te rooskleurig was voorgespiegeld, zo concludeerde een paar weken geleden de accountant. Waar de gemeente uitging van 10,5 miljoen euro, bleek daar 9 miljoen vanaf getrokken te moeten worden vanwege risico’s in de grondexploitatie. Het feitelijke weerstandsvermogen is dus minimaal. Als de raad van Hardenberg was meegegaan met het collegevoorstel was de gemeente eind dit jaar door de provinciale toezichthouder onder curatele gesteld.

Desondanks is de kous nog niet af. Het college van Hardenberg voert nog steeds overleg met de Saxenburg Groep. De bedoeling is dat er in juli een aangepast voorstel naar de raad gaat.