‘Je kunt het zien als een vrijwillige belasting’

Een filantroop die miljoenen uitgeeft om minder bedeelde stadsgenoten te helpen de energierekening te betalen: het is een ongebruikelijke vorm van liefdadigheid. Vermogensfondsen nemen niet vaak zo nadrukkelijk een overheidstaak over, ziet hoogleraar filantropie Lucas Meijs.

Miljardairsfamilie

Nadat de gemeenteraad vorige week geen extra geld beschikbaar stelde om de energietoeslag aan een grotere groep Rotterdammers uit te keren, sprong stichting De Verre Bergen in het gat. De filantropische instelling, opgericht door miljardairsfamilie Van der Vorm, bood de gemeente 15 miljoen euro aan om de inkomensgrens voor de energietoeslag alsnog op te rekken.

Niet gratis

Het college was ‘ontzettend dankbaar’ voor de steun van de filantroop. Maar giften van de familie Van der Vorm zijn niet altijd gratis, is in het verleden gebleken. In ruil voor een donatie aan het Rotterdamse museum Booijmans van Beuningen eiste de stichting bijvoorbeeld twee zetels in de raad van toezicht van het museum. Uit onderzoek van online magazine Vers Beton blijkt dat de weldoenersfamilie regelmatig aan tafel zit met topambtenaren van de gemeente en daardoor op de eerste rij zit als er gemeentelijk vastgoed wordt verkocht. Dat roept de vraag op: zit er bij deze donatie een addertje onder het gras?

Bezwaren

In het algemeen zijn er drie mogelijke bezwaren te maken tegen privaat geld in het publieke domein, zegt hoogleraar filantropie Lucas Meijs (Erasmus Universiteit Rotterdam). Filantropie kan namelijk uitmonden in particularisme (de steun richt zich op een deelbelang in plaats van het algemene belang), paternalisme (de donateur eist controle over de besteding van het geld) of amateurisme (de filantroop heeft niet de kennis in huis om het geld op een effectieve manier te besteden).

Vernieuwend

‘Maar in deze constructie zijn die bezwaren grotendeels verdwenen’, aldus Meijs. ‘Je kunt het zien als een vrijwillige belasting.’ Het geld wordt immers via de gemeente verdeeld en gaat naar een doel dat de politiek in principe onderschrijft. Er is dus een vorm van democratische controle over de besteding van deze gift, concludeert Meijs. Dat maakt deze donatie dan ook vernieuwend, vindt de hoogleraar. ‘Vermogensfondsen zeggen, of zeiden dus, altijd: wij nemen niet de taken van de overheid over. Wat ze niet willen, is letting the government off the hook.’

‘Pijnlijk’

Ook de gemeenteraad reageert verrast, maar overwegend positief, op de gift van De Verre Bergen. ‘Grote klasse!’, aldus VOLT-raadslid Tim Kind op Twitter. ‘Super dankbaar’, zegt ChristenUnie-raadslid Tjalling Vonk. Anderen plaatsen kanttekeningen. ‘Goed dat dit gebeurt’, vindt BIJ1-raadslid Michantely de Jong. Maar ook: ‘Pijnlijk dat het vanuit een externe partij moet komen.’ De Rotterdamse PvdA-fractie heeft soortgelijke bedenkingen:

Belasting

Ruud van der Velden, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren, laat zich nog kritischer uit: