Personeelstekort gemeenten leidt tot onderuitputting

Door gebrek aan personeel komen gemeenten niet aan alle taken toe die ze zouden moeten uitvoeren. Dus blijft er meer geld in kas, met als gevolg dat het rijk dreigt te korten. Realistischer begroten, is het motto.

Ruimtelijke ordening

In het hele land kampen gemeenten met een gebrek aan personeel, zegt Cees den Bakker, woordvoerder van gemeentekoepel VNG. ‘Wij houden niet bij waar welke situatie aan de orde is. Wel weten we via onze vacaturemonitor dat de schaarste het grootst is bij ruimtelijke ordening, energie en de informatiebeveiliging.’

Harde keuzes

Welke werkzaamheden sneuvelen door personeelstekorten? Wie de site van Stichtse Vecht bekijkt, ziet een prachtig, door bomen omgeven landhuis, pal aan een slingerende rivier. Lange tijd promootte de gemeente haar aantrekkelijke huwelijkslocaties ook voor mensen van buiten de gemeentegrenzen. Maar toen het persoonsverloop in 2022 de 20 procent bereikte, besloot ze daarmee tijdelijk te stoppen. Als er harde keuzes nodig zijn, sneuvelt de romantiek al snel.

Uitstel

In de praktijk gaat het vaker om uitstel dan om afstel, zegt de Utrechtse wethouder financiën Susanne Schilderman (D66). ‘Een gemeentebegroting is meer rigide dan die van een bedrijf doordat ze democratisch tot stand is gekomen. Als een bedrijf denkt dat iets nu een goede investering is, kan het die nu doen. Bij een gemeente plan je een jaar vooruit en zet je een bepaald budget apart. In de jaarrekening staat dan dat het project niet is doorgegaan, maar dat betekent meestal dat het in het volgend jaar doorgaat.’ Hoe bepaalt Utrecht wat wel en wat niet doorgaat? ‘Het is maatwerk; niet elke ambtenaar is zomaar inwisselbaar. We kijken ook wat het meest knelt. Wonen ligt uiteraard bijzonder gevoelig.’

Doorlooptijd

Dat beaamt financiënwethouder Arjan Wisseborn (VVD) van Stichtse Vecht. Volgens de gemeenteraad is bouwen prioriteit een tot en met vijf. Maar vanwege het gebrek aan personeel wordt er gewerkt met een wachtlijst. ‘Sommige interessante projecten gaan zelfs niet door. De tennisclub gaat bijvoorbeeld verhuizen. Daar kun je prima tien, vijftien huizen neerzetten, maar dat is wel een ingewikkelde klus omdat je te maken hebt met de bestaande woningen. De bewoners daarvan gaan misschien in beroep, dat is tegenwoordig bijna standaard. Een doorlooptijd van zeven tot tien jaar voor je kunt gaan bouwen is normaal’, zegt hij.

In de min

Uitstel houdt in dat er minder wordt gerealiseerd. ’Het voordeel is dat je op je lopende begroting vaker geld overhoudt’, antwoordt Wisseborn. ‘Maar ook dat is weer een nadeel want dan zegt het rijk: het gaat helemaal niet slecht met jullie. We kunnen jullie best wat minder geld geven. Vandaar dat we nu realistischer begroten. Dat is zo ‘succesvol’ dat we over 2022 gewoon weer een tekort hebben, niet groot maar we staan wel in de min.’

Wat kunnen gemeenten zelf doen, binnen de beperkingen die het rijk nu eenmaal stelt? Wisseborn van Stichtse Vecht: ‘Je kunt wel vacatures plaatsen, maar daar krijg je toch weinig reacties op. Daarom hebben we een aanbesteding in de markt gezet voor ingenieursbureaus. We willen daar een langdurige relatie mee opbouwen zodat we hun personeel kunnen gebruiken. Dat lijkt een dure oplossing, maar we kunnen zo wel meer projecten tegelijk het proces insturen. Daarbij sluiten we een overeenkomst met woningbouwpartijen, waardoor we 60, 70 procent van onze kosten terugwinnen.’

Extra werven

Utrecht zet meer in op zelf personeel werven, onder andere met de campagne ‘Utrecht heeft jou nodig’. Schilderman: ‘We weten dat we de komende jaren extra capaciteit nodig hebben. We werven specifiek medewerkers zodat we die capaciteit structureel borgen. In 2022 hebben we 50 procent meer nieuwe medewerkers geworven dan in 2021.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 van deze week.