Groot effect herverdeling gemeentefonds op prijs huis

Veranderingen in de algemene uitkering vertalen zich direct in de woningwaarde. Voor elke euro die een gemeente aan extra algemene uitkering per inwoner krijgt, wordt een woning gemiddeld 78 euro meer waard.

Uit onderzoek van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo) in samenwerking met het Centraal Planbureau (CPB) blijkt dat de waarde van woningen in zogeheten voordeelgemeenten net zoveel stijgt als de netto contante waarde van de extra uikering per huishouden. Omgekeerd ademt de woningwaarde in nadeelgemeenten even hard mee met de verlaging van de uitkering.

Sociaal zwakke gemeenten

Met enige regelmaat verandert het rijk de verdeling van de algemene uitkering uit het gemeentefonds, vooral om sociaal zwakke gemeenten extra te stutten. Dat blijkt dus, zo toont het onderzoek aan, ook te leiden tot een herverdeling van particuliere vermogens. Woningbezitters in voordeelgemeenten zien hun bezit in waarde stijgen met gemiddeld ruim drieduizend euro. Woningbezitters in nadeelgemeenten krijgen te maken met een even grote daling van de waarde van hun woning.

Verschuiving particuliere vermogens

Deze herverdeling van particuliere vermogens is volgens Coelo-hoogleraar Maarten Allers ‘een onbedoeld neveneffect’ van de aanpassing van het verdeelststeem. Volgens een zeer globale rekenexercitie verschoof bij de herziening van de verdeling van de algemene uitkering uit het gemeentefonds in 1997 en 2001 circa 370 miljoen euro van nadeelgemeenten naar voordeelgemeenten. ‘Per inwoner is dat ongeveer 48 euro. Uitgaande van de prijsstijging van 78 euro per euro aan uitkering, suggereert dit dat de gemiddelde koopwoning in voor deelgemeenten 3400 euro duurder werd’, aldus Allers. In gemeenten met een bovengemiddeld voor- en nadeel zijn de veranderingen groter. Voor het hele land gaat het grofweg om een vermogensverschuiving van 11 miljard euro.

Voorziengen op hoger niveau

Doel van een herverdeling van het gemeentefonds – ook wel verevening genoemd – is alle gemeenten in staat te stellen bij een gelijke belastingdruk een gelijkwaardig voorzieningen niveau aan te bieden. Gemeenten die na aanpassing van de algemene uitkering meer geld van het rijk krijgen, kunnen hun voorzieningenniveau op een hoger peil brengen – of de belastingdruk verlagen. Dat maakt een voordeelgemeente aantrekkelijker om in te wonen, waardoor de huizenprijzen stijgen. Extra geld door gemeenten wordt volgens de onderzoekers blijkbaar goed besteed. ‘Huizenkopers willen immers meer betalen om in gemeenten te kunnen wonen die extra geld te besteden hebben.’

Huurders profiteren niet

Overigens profiteert niet iedereen per saldo van de betere voorzieningen in gemeenten die een hogere uitkering ontvangen. Huurders zonder huurbescherming en huizenkopers na de herverdeling profiteren niet. Dat ondermijnt volgens de onderzoekers het argument voor verevening. De hervorming kent namelijk extra geld toe aan gemeenten met een relatief ongunstige sociaal economische samenstelling. ‘Maar een groot deel van het profijt gaat naar de mensen die bij de invoering een woning in deze gemeenten bezaten’, zegt Allers. ‘Die groep heeft geen ondersteuning nodig.’

Herijking gemeentefonds

Op dit moment werkt het rijk aan een herijking van het gemeentefonds omdat er de voorbije jaren tussen gemeenten scheefgroei is ontstaan in de kosten die ze maken. De herijking zal tot een aangepaste verdeling leiden. Het is volgens de onderzoekers van belang tijdig te weten in welke mate dat leidt tot aanpassing van de woningprijzen.