Gemeentefonds blijft (nog) buiten schot

De rijksfinanciën verslechteren dramatisch, maar het probleem zit vooral bij de belastinginkomsten. Die zijn veel te hoog ingeschat. Bij de Miljoenennota in september voorspelde het Centraal Planbureau voor 2009 een overschot van 5 miljard euro, maar in februari is die voorspelling bijgesteld tot tekorten van 17 miljard in 2009 en 32 miljard in 2010.

Die tekorten zijn voor een belangrijk deel te verklaren uit teruglopende belastingopbrengsten en hogere WW-uitkeringen. In 2008 waren de belasting- en premie-inkomsten 225 miljard euro, in 2009 schatte het rijk deze inkomsten op 234 miljard. Door economische groei zou er 10 miljard euro extra binnenkomen, door beleidsmaatregelen zou er 1 miljard minder binnenkomen. Van de 9 miljard euro toename zou 6 miljard euro komen door hogere loon en inkomstenbelasting.

De terugval van 5 miljard euro overschot naar 17 miljard tekort hangt dus samen met veel te optimistische groeiramingen. Ook lagere opbrengsten uit de verkoop van aardgas spelen een rol bij het slechtere saldo, wellicht voor 5 miljard euro. Ook daar speelt optimistisch ramen een grote rol. De aardgasprijs hangt samen met de olieprijs. In 2008 kostte een vat olie gemiddeld 97 dollar. De Miljoenennota meldde dat een vat olie in 2009 en 2010 125 dollar zou kosten. Die voorspelling is inmiddels bijgesteld naar 44 dollar!

Als reactie op het begrotingstekort gaat het rijk bezuinigen. Bronnen rondom het kabinet verwachten dat veel van deze bezuinigingen in 2009 en 2010 nog geen effect hebben. Het rijk wil dan immers niet te veel bezuinigen, omdat dat de recessie versterkt. Hoewel de rijksfinanciën fout zijn geraamd, zijn de gevolgen voor het Gemeentefonds beperkt. Alleen de lagere aardgasopbrengst leidt wellicht tot een lager Gemeentefonds.

Daar staat echter tegenover dat de Europese Commissie grote druk uitoefent op Nederland om meer uit te geven. In de EU is de afspraak gemaakt om de economie te stimuleren met 1,3 procent van het Bruto Binnenlands Product. Voor Nederland is dat zeven miljard euro. Eurocommissaris Almunia (Economische en Monetaire Zaken) zegt dat daarvan nog maar een miljard is nagekomen.

Nederland moet de economie dus met zes miljard euro extra stimuleren, voor een deel met extra rijksuitgaven. Ik denk dat de extra uitgaven, die in principe leiden tot een hoger Gemeentefonds, het effect van de lagere aardgasbaten compenseren en wellicht zelfs kunnen overtreffen.

Een extra overweging is de politieke situatie. In maart 2010 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. De winnaar van de verkiezingen in 2006 was de PvdA. Het komt de PvdA slecht uit als de gemeenten nu enorm moeten bezuinigen; het verkleint de kans dat die partij in 2010 nog goed scoort. Ook heeft het rijk de gemeenten en provincies gevraagd mee te helpen bij de recessiebestrijding. Gemeenten en provincies geven daar gehoor aan.

Het is in deze situatie onbehoorlijk bestuur als het rijk het Gemeente- en Provinciefonds zou korten. Ik verwacht geen problemen bij het Gemeentefonds, omdat het accres altijd met enkele jaren vertraging reageert op de economische ontwikkeling.